Thu Phương FSCLợi ích của việc học thêm thường được nhiều phụ huynh kỳ vọng như một cách giúp con củng cố kiến thức, cải thiện điểm số và tự tin hơn trong các kỳ thi quan trọng.Tuy vậy, việc cho con học thêm quá nhiều hoặc chạy theo phong trào lại dễ khiến trẻ quá tải, mất hứng thú và suy giảm động lực tự học. Cùng FPT Schools tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!
Vì sao trẻ ngày càng học thêm nhiều?
Trẻ ngày càng học thêm nhiều không chỉ vì nhu cầu củng cố kiến thức mà còn đến từ nhiều yếu tố tâm lý và áp lực hệ thống. Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, khoảng 60 – 70% học sinh ở các đô thị lớn tham gia ít nhất một lớp học thêm, trong đó học sinh cuối cấp chiếm tỷ lệ cao nhất. Con số này phản ánh rõ xu hướng gia tăng trong nhiều năm gần đây.
Một phần nguyên nhân đến từ việc thời lượng học trên lớp có hạn, giáo viên khó kèm sát từng em, đặc biệt với những trẻ tiếp thu chậm hoặc mất nền tảng. Khi không nắm chắc kiến thức, trẻ dễ cảm thấy hụt hơi và tìm đến học thêm như cách lấy lại nhịp học.
Bên cạnh đó, áp lực thi chuyển cấp – vào lớp 6, lớp 10 hay thi chứng chỉ – khiến phụ huynh lo rằng con sẽ thua kém nếu không được luyện thêm ngoài giờ. Chính tâm lý sợ thiếu, sợ chậm này khiến nhiều gia đình chủ động đăng ký học thêm ngay cả khi trẻ chưa thật sự cần.
Yếu tố môi trường cũng góp phần không nhỏ. Khi phần lớn bạn bè đều học thêm, trẻ dễ bị cuốn theo để tránh cảm giác “mình bị bỏ lại phía sau”. Điều này tạo thành một vòng xoáy vô hình: trẻ học thêm vì bạn bè học, phụ huynh cho con học vì nhiều người khác đang học.
Sự kết hợp của những yếu tố trên khiến học thêm trở thành lựa chọn phổ biến – đôi khi xuất phát từ nhu cầu thật, nhưng cũng không ít lần hình thành từ áp lực và kỳ vọng vượt quá khả năng của trẻ.
>> Xem thêm: Các phương pháp giáo dục sớm cho trẻ được áp dụng phổ biến hiện nay
Lợi ích của việc học thêm đối với trẻ
Học thêm từ lâu đã trở thành lựa chọn quen thuộc của nhiều gia đình khi muốn hỗ trợ con học tốt hơn, đặc biệt trong bối cảnh chương trình giáo dục ngày càng mở rộng và các kỳ thi chuyển cấp đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Khi được áp dụng đúng thời điểm và đúng nhu cầu, lợi ích của việc học thêm vô cùng thiết thực, từ việc củng cố nền tảng kiến thức đến hình thành thói quen học tập hiệu quả.
Giúp trẻ nắm chắc kiến thức nền tảng
Giúp trẻ nắm chắc kiến thức nền tảng không chỉ là lợi ích của việc học thêm rõ rệt nhất mà còn là yếu tố quyết định khả năng học tốt của trẻ trong dài hạn. Nhiều em thường bị hổng một số phần quan trọng nhưng lại khó hỏi lại trong lớp vì tốc độ dạy chung khá nhanh. Khi tham gia học thêm, trẻ được giáo viên giải thích chậm rãi, chi tiết hơn và có thời gian luyện tập nhiều dạng bài xoay quanh cùng một chủ đề.
Việc hiểu kỹ và làm chủ các kiến thức gốc như cộng trừ nhân chia, ngữ pháp cơ bản hay từ vựng nền tảng giúp trẻ tự tin hơn khi tiếp thu bài mới và tránh tình trạng “mất căn bản kéo dài”, vốn là nguyên nhân lớn khiến trẻ sợ học và mất động lực.
Tăng khả năng tập trung và rèn tính kỷ luật
Tăng khả năng tập trung và rèn tính kỷ luật là hai giá trị quan trọng mà học thêm có thể mang đến cho trẻ, nhất là trong bối cảnh nhiều em bị phân tán bởi thiết bị điện tử, mạng xã hội hoặc thiếu không gian học phù hợp ở nhà. Khi tham gia lớp học thêm, trẻ bước vào một môi trường được thiết kế rõ ràng về thời gian, quy trình và mục tiêu. Việc ngồi vào bàn đúng giờ, nghe giảng trong một khoảng thời gian cố định và hoàn thành bài tập ngay tại lớp giúp trẻ dần xây dựng thói quen tập trung theo nhịp học ổn định.
Mặt khác, sự giám sát sát sao của giáo viên trong lớp học thêm cũng tạo ra ranh giới rõ ràng giữa “giờ học” và “giờ chơi”. Trẻ học cách tuân thủ quy định lớp học, giữ trật tự, ghi chép đầy đủ và thực hiện yêu cầu theo hướng dẫn. Những hành vi tưởng như nhỏ này chính là viên gạch đầu tiên cho tính kỷ luật – yếu tố quan trọng giúp trẻ bền bỉ với việc học trong nhiều năm về sau.
Khi khả năng tập trung được cải thiện và kỷ luật học tập được hình thành, trẻ dễ dàng tiếp thu kiến thức hơn, giảm thời gian loay hoay trước bài vở và tự tin hơn khi đối mặt với các bài kiểm tra hay kỳ thi quan trọng. Đây cũng là nền móng để trẻ phát triển khả năng tự học, không phụ thuộc hoàn toàn vào thầy cô hay môi trường xung quanh.
Học và làm bài tập nâng cao
Trong lớp chính khóa, giáo viên thường chỉ dạy đến mức độ cơ bản và trung bình để đảm bảo tiến độ chung, nên nhiều trẻ không có đủ cơ hội tiếp cận dạng bài khó hơn. Lớp học thêm tạo điều kiện để các em được thử sức với bài tập nâng cao, từ đó mở rộng tư duy và phát triển năng lực thật sự.
Khi làm quen với những bài tập có mức độ phân tích cao, trẻ học cách kết hợp nhiều kiến thức, nhận diện cấu trúc đề bài và phát triển kỹ năng suy luận đa bước. Việc đối diện thường xuyên với thử thách giúp trẻ không còn sợ bài khó, biết cách tiếp cận vấn đề khoa học hơn và rèn tính kiên trì trong quá trình làm bài. Đây cũng là nền tảng giúp trẻ đạt điểm cao trong các kỳ thi học sinh giỏi, thi vào trường top hoặc thi chuyển cấp.
Quan trọng hơn, việc luyện bài nâng cao dưới sự hướng dẫn của giáo viên phù hợp giúp trẻ hiểu sâu bản chất thay vì học mẹo hoặc học vẹt. Điều này góp phần xây dựng tư duy độc lập, khả năng tự tìm hướng giải quyết và sự tự tin khi gặp những câu hỏi mới lạ. Nhờ vậy, học thêm không chỉ giúp trẻ “giỏi hơn” mà còn giúp trẻ “hiểu đúng và hiểu sâu”, tạo ra nền tảng vững chắc cho quá trình học dài hạn.
Rèn kỹ năng học tập và tư duy logic
Rèn kỹ năng học tập và tư duy logic là một lợi ích của việc học thêm mang lại cho trẻ, vượt xa phạm vi của điểm số. Không chỉ học kiến thức, trẻ còn được hướng dẫn những phương pháp học hiệu quả như cách ghi chép khoa học, cách tóm tắt thông tin, phân tích đề bài và triển khai lời giải theo từng bước rõ ràng. Những kỹ năng này đặc biệt quan trọng với các môn đòi hỏi tư duy hệ thống như Toán, Khoa học tự nhiên hay Tin học.
Trong lớp học thêm, giáo viên thường có thời gian để chỉ dẫn kỹ hơn về cách suy luận, cách nhận biết dữ kiện quan trọng và cách loại bỏ thông tin nhiễu. Nhờ đó, trẻ luyện được khả năng tư duy mạch lạc, biết đặt câu hỏi “vì sao” và tìm lời giải bằng lý lẽ thay vì học vẹt. Việc được rèn luyện thường xuyên giúp trẻ hình thành tư duy logic tự nhiên, từ đó học nhanh hơn, nhớ lâu hơn và ít mắc lỗi hơn.
Khi kỹ năng học tập và tư duy logic được củng cố, trẻ không chỉ học tốt môn đang học thêm mà còn áp dụng hiệu quả vào các môn học khác và cả kỹ năng tự học trong tương lai. Đây là nền tảng quan trọng để trẻ học chủ động, độc lập và có khả năng giải quyết vấn đề tốt hơn trong nhiều tình huống học đường.
Tạo động lực học tập nhờ môi trường tích cực
Tạo động lực học tập nhờ môi trường tích cực là một lợi ích của việc học thêm mà nhiều trẻ cảm nhận rõ rệt. Ở lớp học thêm, trẻ thường được học cùng những bạn có cùng mục tiêu, cùng tốc độ và cùng tinh thần cố gắng. Điều này tạo ra một bầu không khí cạnh tranh lành mạnh, nơi trẻ nhìn thấy sự tiến bộ của bạn bè và tự nhiên muốn nỗ lực hơn để theo kịp nhịp học chung.
Giáo viên trong các lớp học thêm cũng thường có xu hướng quan sát sát sao từng học sinh, dễ dàng nhận ra sự tiến bộ dù nhỏ nhất và kịp thời động viên. Những lời khen, nhận xét tích cực hay sự hướng dẫn tận tâm chính là “nhiên liệu cảm xúc” giúp trẻ cảm thấy việc học có kết quả và đáng để tiếp tục.
Không gian học tập tách biệt khỏi các yếu tố gây xao nhãng ở nhà – như TV, điện thoại hay tiếng ồn – giúp trẻ dễ dàng duy trì hứng thú. Khi trẻ cảm thấy mình học hiệu quả, hiểu sâu và nhìn thấy kết quả rõ ràng, động lực học tập sẽ được duy trì ổn định, thậm chí tăng lên theo thời gian. Đây là yếu tố quan trọng giúp trẻ phát triển thói quen học bền vững và tự tin với lộ trình của mình.
Chuẩn bị sớm cho các kỳ thi quan trọng
Chuẩn bị sớm cho các kỳ thi quan trọng là lợi ích của việc học thêm, đặc biệt đối với những trẻ sắp bước vào các giai đoạn chuyển cấp. Khi tham gia học thêm, trẻ được tiếp cận lộ trình ôn tập rõ ràng, có phân bổ thời gian theo từng giai đoạn: củng cố kiến thức, luyện dạng bài, giải đề và rèn tâm lý phòng thi. Điều này giúp trẻ không bị dồn khối lượng kiến thức khổng lồ vào phút cuối – vốn là nguyên nhân khiến nhiều em căng thẳng và học không hiệu quả.
Giáo viên thường bám sát cấu trúc đề thi của từng cấp, từng môn, từ đó giúp trẻ làm quen với cách ra đề và những dạng bài có xác suất xuất hiện cao. Trẻ được luyện đề thường xuyên trong điều kiện tương tự bài thi thật, qua đó rèn khả năng quản lý thời gian, xử lý áp lực và tránh những lỗi sai ngớ ngẩn khi vào phòng thi.
Việc chuẩn bị sớm mang lại cho trẻ lợi thế rất lớn: kiến thức được củng cố từng bước, tâm lý ổn định hơn và khả năng làm bài cũng tăng rõ rệt. Nhờ vậy, trẻ bước vào kỳ thi với tâm thế tự tin, nhẹ nhàng và thường đạt kết quả cao hơn so với việc ôn tập gấp gáp trong thời gian ngắn.
>> Xem thêm: Bật mí 8 cách rèn luyện tư duy kỷ luật đơn giản, hiệu quả nhanh chóng
Tác hại của việc học thêm nếu không kiểm soát tốt
Khi phụ huynh kỳ vọng quá nhiều hoặc chưa đánh giá đúng nhu cầu thật sự của con, học thêm dễ trở thành gánh nặng thay vì công cụ hỗ trợ. Những tác động tiêu cực dưới đây cho thấy vì sao việc kiểm soát thời lượng và phương pháp học thêm là điều rất quan trọng để đảm bảo trẻ phát triển cân bằng và lâu dài.
Trẻ dễ bị quá tải và kiệt sức
Trẻ dễ bị quá tải và kiệt sức khi lịch học thêm bị kéo dài quá mức, khiến quỹ thời gian nghỉ ngơi và vui chơi gần như biến mất. Sau một ngày học chính khóa vốn đã dày đặc, việc tiếp tục đến lớp học thêm vào buổi chiều hoặc buổi tối khiến cơ thể và trí não của trẻ phải hoạt động liên tục, không có khoảng nghỉ đúng nghĩa. Khi trạng thái căng thẳng này lặp lại mỗi ngày, trẻ rất dễ rơi vào mệt mỏi kéo dài, thiếu ngủ, giảm sức đề kháng và khó duy trì sự tập trung trong học tập.
Không chỉ thể chất bị bào mòn, tinh thần của trẻ cũng chịu tác động mạnh. Nhiều em bắt đầu sợ học, ngán đến lớp, phản ứng tiêu cực hoặc mất hứng thú với những môn từng thích. Một số trẻ thậm chí có biểu hiện stress học đường, lo âu trước bài vở và giảm dần động lực nội tại. Đây là dấu hiệu cảnh báo quan trọng cho thấy lịch học thêm đã vượt quá khả năng tiếp nhận của trẻ và cần được điều chỉnh kịp thời để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài.
Mất động lực tự học, phụ thuộc vào thầy cô
Mất động lực tự học và phụ thuộc vào thầy cô là hệ quả thường gặp khi trẻ học thêm quá nhiều, đặc biệt khi cách học thiên về “thầy giảng – trò làm theo” thay vì khuyến khích trẻ tự tìm hiểu. Khi quen với việc luôn có người hướng dẫn, giải thích từng bước và nhắc nhở hoàn thành bài tập, trẻ dần đánh mất thói quen đặt câu hỏi, tự suy nghĩ và tự giải quyết vấn đề.
Điều này khiến trẻ hình thành tâm lý ỷ lại: nếu không hiểu bài, chỉ cần chờ đến buổi học thêm để được thầy cô giảng lại. Thói quen này làm giảm khả năng chủ động học, khiến trẻ thiếu kỹ năng tự nghiên cứu, tự phân tích và tự sửa lỗi – những năng lực rất quan trọng khi lên các cấp học cao hơn.
Về lâu dài, sự phụ thuộc này khiến trẻ khó thích nghi với môi trường học tập đòi hỏi tính độc lập, như THCS, THPT hay đại học. Trẻ cũng dễ mất đi niềm vui khám phá kiến thức vì luôn chờ đợi câu trả lời có sẵn, từ đó giảm hẳn động lực nội tại – yếu tố quyết định việc học bền vững.
Thu hẹp trải nghiệm tuổi thơ
Thu hẹp trải nghiệm tuổi thơ là một tác hại đáng chú ý khi trẻ phải dành quá nhiều thời gian cho học thêm. Tuổi thơ vốn cần những giờ phút chơi đùa, vận động, khám phá thiên nhiên, sáng tạo nghệ thuật hay đơn giản là trò chuyện cùng bạn bè và gia đình. Khi lịch học thêm chiếm trọn buổi chiều, buổi tối hay cả cuối tuần, trẻ không còn đủ thời gian cho những hoạt động giúp phát triển cảm xúc, kỹ năng xã hội và trí tưởng tượng.
Sự thiếu hụt trải nghiệm này khiến tuổi thơ trở nên đơn điệu, chỉ xoay quanh sách vở và bài tập. Trẻ ít được thử những điều mới, ít cơ hội rèn kỹ năng giao tiếp, hợp tác hay xử lý các tình huống thực tế – những kỹ năng quan trọng không kém kiến thức học thuật. Lâu dần, trẻ dễ cảm thấy ngột ngạt, căng thẳng và mất cân bằng trong cuộc sống, đặc biệt khi phải liên tục “chạy đua” theo kỳ vọng học hành.
Tốn kém chi phí và tạo áp lực vô hình
Tốn kém chi phí và tạo áp lực vô hình là mặt trái mà nhiều gia đình gặp phải khi cho con học thêm kéo dài trong nhiều năm. Mức học phí cho các lớp học thêm, đặc biệt là các môn trọng điểm hoặc lớp chất lượng cao, thường không nhỏ. Khi cộng dồn theo từng tháng, từng kỳ hoặc theo số lượng môn mà trẻ học, chi phí này trở thành gánh nặng tài chính đáng kể. Không ít phụ huynh vì muốn con theo kịp bạn bè hoặc đáp ứng kỳ vọng của mình mà chấp nhận chi trả, dù đôi khi vượt quá khả năng gia đình.
Điều đáng nói là trẻ cảm nhận được sự đầu tư ấy và vô tình hình thành áp lực phải học giỏi để “không phụ công bố mẹ”. Áp lực này không được nói ra nhưng âm thầm đè nặng lên tâm lý trẻ, khiến việc học trở nên căng thẳng hơn thay vì vui vẻ hay tự nhiên. Khi trẻ học vì sợ làm phụ huynh thất vọng, động lực học tập bị bóp méo, dễ dẫn đến lo âu, sợ sai hoặc học đối phó.
Học thêm sai cách gây phản tác dụng
Học thêm sai cách gây phản tác dụng là tình huống không hiếm gặp, đặc biệt khi phụ huynh lựa chọn lớp học theo phong trào hoặc kỳ vọng quá mức mà không xem xét sự phù hợp với khả năng của trẻ. Khi phương pháp giảng dạy quá nhanh, quá nặng hoặc không phù hợp với cách tiếp nhận của từng em, trẻ dễ bị rơi vào tình trạng “nghe mà không hiểu”, dẫn đến chán nản, sợ học và mất tự tin.
Một số lớp học thêm còn thiên về nhồi nhét kiến thức, luyện đề liên tục mà không giải thích bản chất, khiến trẻ chỉ học mẹo, học vẹt và không thể tự vận dụng trong bài thi thật. Điều này không những không giúp trẻ tiến bộ mà còn khiến các em bị lệch tư duy, mất nền tảng và bỏ lỡ cơ hội phát triển kỹ năng tự học.
Thậm chí, nếu giáo viên thiếu kinh nghiệm hoặc không có sự kết nối tích cực với học sinh, trẻ dễ cảm thấy áp lực, sợ sai và ngại hỏi lại. Từ đó, việc học thêm trở thành nguồn căng thẳng thay vì công cụ hỗ trợ. Về lâu dài, học sai cách làm giảm hứng thú, tạo tâm lý chống đối và khiến trẻ tụt dốc cả về kết quả lẫn tinh thần học tập.
Khi nào trẻ nên học thêm?
Trẻ nên học thêm khi nhu cầu xuất phát từ chính năng lực và tình trạng học tập thực tế, không phải từ kỳ vọng hay so sánh của người lớn. Thời điểm phù hợp nhất là khi trẻ thật sự cần được hỗ trợ thêm để hiểu bài, củng cố nền tảng hoặc chuẩn bị cho những giai đoạn quan trọng trong hành trình học tập.
Trẻ mất gốc hoặc thường xuyên không theo kịp bài giảng trên lớp là nhóm cần học thêm rõ ràng nhất. Việc được giải thích chậm rãi hơn, luyện tập nhiều dạng bài và được giáo viên theo sát giúp trẻ lấp đầy khoảng trống kiến thức đúng lúc. Ngoài ra, trẻ đang chuẩn bị cho các kỳ thi chuyển cấp như vào lớp 6, lớp 10, hoặc thi chứng chỉ tiếng Anh cũng nên có lớp học thêm phù hợp để luyện đề và rèn kỹ năng làm bài một cách bài bản.
Một trường hợp khác là khi trẻ chủ động muốn học thêm vì hứng thú hoặc muốn nâng cao khả năng ở môn mình yêu thích. Đây là dấu hiệu tích cực và thường mang lại hiệu quả tốt vì động lực học xuất phát từ bản thân trẻ. Ngược lại, nếu trẻ đang mệt mỏi, căng thẳng, thiếu ngủ hoặc có dấu hiệu chán học, phụ huynh nên tạm thời tránh thêm lớp mới để đảm bảo sức khỏe tinh thần và sự cân bằng của con.
Quan trọng nhất là học thêm phải dựa trên nhu cầu thực sự, với lịch học hợp lý và phương pháp phù hợp với từng trẻ, thay vì ép buộc hoặc chạy theo phong trào.
Làm sao để học thêm mang lại lợi ích thật sự?
Làm sao để lợi ích của việc học thêm có tác dụng thật sự phụ thuộc rất nhiều vào cách phụ huynh định hướng, theo dõi và điều chỉnh lịch học. Học thêm chỉ phát huy giá trị khi nó bổ trợ cho việc học chính khóa, không gây áp lực và giúp trẻ phát triển năng lực theo đúng nhịp của mình.
Điều quan trọng nhất là xác định rõ mục tiêu trước khi đăng ký: trẻ cần học để củng cố kiến thức, bù lỗ hổng, luyện thi hay phát triển năng lực nâng cao? Mỗi mục tiêu sẽ phù hợp với một kiểu lớp học và phương pháp khác nhau. Khi mục tiêu đã rõ, phụ huynh dễ dàng chọn đúng giáo viên, đúng chương trình và đúng mức độ phù hợp với khả năng của con.
Song song đó, lịch học cần được thiết kế cân bằng. Trẻ vẫn cần thời gian nghỉ ngơi, vận động, vui chơi và kết nối xã hội – những yếu tố không thể thiếu cho sự phát triển toàn diện. Một lịch học hợp lý thường chỉ gồm 2n- 3 buổi/tuần cho học thêm, đảm bảo trẻ có đủ năng lượng để tiếp thu mà không bị quá tải.
Trong quá trình học, phụ huynh nên quan sát phản ứng của trẻ: con có vui vẻ khi đi học không, có hiểu bài hơn không, có cải thiện kết quả hay tự tin hơn không. Nếu trẻ tỏ ra mệt mỏi, căng thẳng hoặc lúng túng kéo dài, đó là dấu hiệu cần điều chỉnh nội dung hoặc tạm giảm số buổi học thêm.
Cuối cùng, học thêm chỉ thực sự hiệu quả khi kết hợp với kỹ năng tự học. Khuyến khích trẻ tự làm bài trước khi nhờ thầy cô giải thích, tự ghi chú, tự đặt câu hỏi và tự đánh giá tiến bộ của mình. Khi trẻ biết tự học và học thêm đúng cách, việc học trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả và bền vững hơn rất nhiều.
Lợi ích của việc học thêm là điều mà nhiều phụ huynh mong muốn tận dụng để giúp con tiến bộ nhanh và tự tin hơn trong học tập. Tuy vậy, những lợi ích ấy chỉ thật sự phát huy khi trẻ được học đúng thời điểm, đúng nhu cầu và trong một lịch trình cân bằng. Khi được sắp xếp khoa học và tôn trọng nhịp phát triển tự nhiên của trẻ, lợi ích của việc học thêm sẽ trở thành nền tảng vững chắc giúp con học hiệu quả, bền vững và tràn đầy tự tin trên hành trình trưởng thành.
Vương Nhung FPT Schools
