Thu Phương FSCChương trình giáo dục phổ thông là nền tảng định hướng toàn bộ quá trình dạy và học ở bậc Tiểu học, THCS và THPT tại Việt Nam. Đây không chỉ là danh sách môn học mà còn bao gồm mục tiêu, nội dung kiến thức, phương pháp giảng dạy và cách đánh giá năng lực học sinh. Hiểu rõ chương trình giáo dục phổ thông là gì giúp mỗi gia đình nắm được hướng đi của giáo dục hiện nay và chuẩn bị tốt cho lộ trình học tập của con trong những năm tới. Cùng FPT Schools tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!
Chương trình giáo dục phổ thông là gì?
Chương trình giáo dục phổ thông có thể hình dung như “bộ gen” của toàn bộ hệ thống dạy học. Nó không chỉ liệt kê môn học mà là một cấu trúc hoàn chỉnh, bao gồm tư tưởng giáo dục, mục tiêu con người cần hình thành và con đường để đạt tới những mục tiêu ấy.
Ở cấp độ khái niệm, chương trình giáo dục phổ thông quy định rõ học sinh mỗi giai đoạn phải đạt những phẩm chất nào (như yêu nước, nhân ái, chăm học, trách nhiệm) và phát triển những năng lực nào (như tự học, giải quyết vấn đề, ngôn ngữ, công nghệ). Các mục tiêu này được cụ thể hóa vào từng môn học, từng hoạt động trải nghiệm, từng chủ đề.
Bên trong chương trình là hệ thống nội dung kiến thức được thiết kế theo trình tự phát triển nhận thức. Tiểu học tập trung xây nền tảng đọc – viết – toán và các kỹ năng học tập cơ bản. THCS mở rộng sang tư duy logic, khoa học, xã hội. THPT phân hóa theo hướng nghề nghiệp để học sinh biết mình hợp với lĩnh vực nào. Toàn bộ nội dung được thiết kế xoay quanh việc phát triển năng lực thay vì học thuộc lòng.
Không thể thiếu trong chương trình là phương pháp giáo dục. Chương trình mới nhấn mạnh học bằng trải nghiệm, dự án, thực hành, thảo luận thay vì chỉ nghe giảng. Điều này phản ánh mong muốn chuyển trọng tâm từ “dạy cái gì” sang “học sinh làm được gì”.
Cách đánh giá học sinh cũng là phần quan trọng. Chương trình quy định hai hình thức: đánh giá thường xuyên (nhận xét, quan sát, sản phẩm học tập) và đánh giá định kỳ (bài kiểm tra, cuối kỳ). Mục tiêu là phản ánh đúng quá trình phát triển, không chỉ điểm số.
Tổng thể lại, chương trình giáo dục phổ thông là một hệ thống định hướng sự phát triển toàn diện của học sinh: từ kiến thức đến phẩm chất, từ kỹ năng đến tư duy. Khi hiểu chi tiết về chương trình, phụ huynh và học sinh sẽ nhìn rõ bức tranh giáo dục hiện nay và lý do vì sao mỗi thay đổi trong trường học lại xuất hiện. Điều này mở ra nhiều hướng để đồng hành, hỗ trợ và giúp trẻ học hiệu quả hơn trong môi trường giáo dục mới.
>> Xem thêm: Các môn học lớp 10 theo chương trình mới gồm những môn nào?
Mục tiêu của Chương trình Giáo dục Phổ thông (CTGDPT)
Mục tiêu của Chương trình Giáo dục Phổ thông được xem như “la bàn định hướng” cho toàn bộ quá trình học tập của học sinh từ Tiểu học đến THPT. Các mục tiêu được chia thành hai nhóm: mục tiêu chung – áp dụng cho tất cả các cấp, và mục tiêu riêng – thiết kế phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ.
Mục tiêu chung
Mục tiêu chung của Chương trình Giáo dục Phổ thông trong bối cảnh Việt Nam phản ánh rất rõ nhu cầu xây dựng một thế hệ học sinh vừa có nền tảng đạo đức tốt, vừa có năng lực đáp ứng xã hội hiện đại. Chương trình hướng đến việc hình thành những phẩm chất cốt lõi như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm – những giá trị luôn được đề cao trong môi trường văn hóa và giáo dục Việt Nam.
Bên cạnh đó, học sinh được rèn luyện các năng lực quan trọng như tự học, giải quyết vấn đề, giao tiếp và sử dụng công nghệ, giúp các em không chỉ học tốt trong trường mà còn thích ứng với thay đổi nhanh của đời sống, đặc biệt trong thời kỳ chuyển đổi số. Mục tiêu chung thể hiện mong muốn của giáo dục Việt Nam: đào tạo nên những công dân có tri thức, có kỹ năng, có đạo đức và sẵn sàng đóng góp cho cộng đồng.
Mục tiêu theo từng cấp học
Mục tiêu theo từng cấp học được xây dựng như những nấc thang nối tiếp, giúp học sinh phát triển tự nhiên từ nền tảng đến chuyên sâu. Mỗi cấp không tách rời mà hỗ trợ nhau, đảm bảo học sinh đi đúng lộ trình và phát huy được khả năng của mình.
Ở Tiểu học, trọng tâm là hình thành những kỹ năng học tập cơ bản nhất: đọc thông, viết thạo, tính toán chính xác. Đây cũng là giai đoạn trẻ học cách tự phục vụ, biết giao tiếp lịch sự và nhận thức được các chuẩn mực hành vi. Mục tiêu là tạo nền móng để trẻ bước vào những bậc học sau mà không bị “hổng” kỹ năng nền tảng.
Với THCS, chương trình chuyển dần sang phát triển tư duy. Trẻ được mở rộng kiến thức khoa học – xã hội – công nghệ, học cách phân tích, so sánh và giải quyết vấn đề. Đây là giai đoạn quan trọng để học sinh khám phá sở thích, thế mạnh của bản thân và bắt đầu hình dung tương lai của mình.
Đến THPT, chương trình mang tính phân hóa rõ rệt. Học sinh được lựa chọn môn theo tổ hợp phù hợp với định hướng nghề nghiệp hoặc ngành học sau này. Mục tiêu của cấp học này là chuẩn bị hành trang vững vàng để các em bước vào đại học, trường nghề, hoặc thị trường lao động với năng lực thật, tư duy độc lập và khả năng thích ứng cao.
Toàn bộ quá trình phát triển mục tiêu theo từng cấp học tạo thành hành trình liên tục, giúp học sinh trưởng thành không chỉ về kiến thức mà cả kỹ năng và nhân cách.
Cấu trúc chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT 2018)
Cấu trúc của Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 được xây dựng theo hướng hiện đại và linh hoạt hơn so với chương trình trước đây. Thay vì tập trung vào khối lượng kiến thức, chương trình mới chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh.
Chương trình tổng thể
Chương trình tổng thể trong CTGDPT 2018 có thể xem như phần “khung xương” của toàn bộ chương trình giáo dục phổ thông. Nó đặt ra triết lý, mục tiêu, cấu trúc và định hướng chung cho tất cả môn học và hoạt động giáo dục từ Tiểu học đến THPT, đảm bảo hệ thống được vận hành thống nhất và có lộ trình phát triển rõ ràng.
Ở cấp độ nội dung, chương trình tổng thể quy định những phẩm chất chủ đạo mà học sinh cần hình thành, như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm. Những phẩm chất này được xem là nền tảng để học sinh trở thành công dân tốt trong xã hội Việt Nam hiện đại. Bên cạnh đó là hệ thống các năng lực cốt lõi như tư duy ngôn ngữ, tư duy toán học, năng lực khoa học, công nghệ, giao tiếp, hợp tác và tự học.
Về cấu trúc, chương trình tổng thể quy định khung thời lượng cho từng môn học và từng cấp học, giúp đảm bảo sự cân đối giữa các lĩnh vực: ngôn ngữ, toán học, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, công nghệ – kỹ thuật, nghệ thuật, thể chất và hoạt động trải nghiệm. Các yêu cầu cần đạt được thiết kế theo từng giai đoạn, giúp học sinh phát triển liên tục từ cơ bản đến nâng cao.
Một điểm quan trọng khác là chương trình tổng thể định hướng phương pháp giáo dục theo hướng phát triển năng lực. Giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà tạo cơ hội để học sinh tự khám phá, làm việc nhóm, thực hành dự án và rèn kỹ năng thực tế. Cách đánh giá học sinh theo chương trình tổng thể cũng được thiết kế toàn diện hơn, kết hợp giữa nhận xét quá trình và bài kiểm tra định kỳ.
Các môn bắt buộc: Toán, Ngữ văn, Lịch sử, GDCD…
Các môn bắt buộc trong Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 tạo nên nền tảng học vấn thiết yếu cho mọi học sinh, giúp các em hiểu biết toàn diện về ngôn ngữ, toán học, khoa học, xã hội và đạo đức. Toán và Ngữ văn giữ vai trò trung tâm khi rèn tư duy logic, năng lực ngôn ngữ và khả năng giao tiếp. Lịch sử và Giáo dục công dân giúp học sinh hiểu về truyền thống, pháp luật và trách nhiệm với cộng đồng.
Nhóm môn như Khoa học tự nhiên, Địa lý, Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật, Thể chất và Giáo dục Quốc phòng – An ninh góp phần phát triển trí tuệ, thể lực và kỹ năng công nghệ. Việc học các môn bắt buộc giúp học sinh có nền tảng vững chắc, tránh học lệch và chuẩn bị tốt hơn cho lựa chọn tổ hợp môn ở THPT.
Các môn lựa chọn theo tổ hợp ở THPT
giúp học sinh được học theo đúng định hướng nghề nghiệp thay vì phải “ôm” tất cả các môn như trước đây. Sau khi hoàn thành các môn bắt buộc, học sinh sẽ chọn 03 môn từ các nhóm môn do nhà trường xây dựng, dựa trên sở thích và mục tiêu tương lai.
Nhóm Khoa học Tự nhiên gồm Vật lý, Hóa học, Sinh học – phù hợp với học sinh muốn theo ngành kỹ thuật, y dược, công nghệ, môi trường hay các lĩnh vực STEM.
Nhóm Khoa học Xã hội thường có Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật hoặc các môn xã hội nâng cao – thích hợp cho học sinh hướng đến kinh tế, luật, báo chí, sư phạm xã hội hay du lịch.
Nhóm Công nghệ – Tin học – Nghệ thuật gồm Công nghệ, Tin học và Mỹ thuật/Âm nhạc – mở lựa chọn cho học sinh yêu thích thiết kế, công nghệ thông tin, truyền thông, kiến trúc hay các ngành sáng tạo.
Việc tổ chức môn lựa chọn theo tổ hợp giúp học sinh đầu tư sâu vào lĩnh vực mình thật sự quan tâm, giảm học dàn trải và hình thành tư duy nghề nghiệp rõ ràng ngay từ bậc phổ thông.
Hoạt động trải nghiệm – hướng nghiệp
Hoạt động trải nghiệm – hướng nghiệp trong CTGDPT 2018 được thiết kế như “sân tập thực tế” để học sinh rèn kỹ năng và khám phá bản thân ngoài khuôn khổ sách vở. Đây là một phần bắt buộc xuyên suốt từ Tiểu học đến THPT, với nội dung và hình thức ngày càng mở rộng theo độ tuổi.
Ở Tiểu học, hoạt động trải nghiệm tập trung vào những việc gần gũi như chăm sóc bản thân, làm việc nhóm, giao tiếp lịch sự và thực hiện các nhiệm vụ đơn giản trong lớp. Trẻ học cách tự tin, biết hợp tác và hình thành những thói quen tốt.
Lên THCS, học sinh được tham gia nhiều hoạt động phong phú hơn như dự án cộng đồng, thảo luận nhóm, thực hành kỹ năng sống, tìm hiểu môi trường xung quanh. Đây là giai đoạn các em bắt đầu nhận ra sở thích và điểm mạnh của bản thân.
Tới THPT, hoạt động hướng nghiệp trở thành trọng tâm. Học sinh được trải nghiệm nghề nghiệp qua tham quan doanh nghiệp, gặp gỡ chuyên gia, làm bài đánh giá năng lực, thực hiện dự án theo lĩnh vực mình quan tâm. Những trải nghiệm này giúp các em xác định hướng đi sau khi tốt nghiệp, chọn tổ hợp môn phù hợp và xây dựng kế hoạch học tập rõ ràng hơn.
Nhìn chung, hoạt động trải nghiệm – hướng nghiệp là “cầu nối” giữa kiến thức trong lớp học và thế giới thật. Nó giúp học sinh rèn giao tiếp, hợp tác, sáng tạo, giải quyết vấn đề và quan trọng nhất là hiểu mình phù hợp với con đường nào trong tương lai.
Ngoại ngữ, Tin học theo chuẩn năng lực
Ngoại ngữ và Tin học trong CTGDPT 2018 được tổ chức theo chuẩn năng lực, nghĩa là học sinh không chỉ học lý thuyết mà phải sử dụng được kiến thức trong thực tế. Đây là bước chuyển quan trọng giúp chương trình tiệm cận với các quốc gia có nền giáo dục hiện đại.
Với Ngoại ngữ, trọng tâm nằm ở khả năng giao tiếp thực tế thông qua bốn kỹ năng nghe – nói – đọc – viết. Từ Tiểu học, học sinh được làm quen với tiếng Anh trong môi trường tự nhiên hơn: nghe nhiều, nói nhiều, học qua trò chơi, câu chuyện và tình huống đời sống. Lên THCS và THPT, yêu cầu tăng dần về từ vựng, cấu trúc, khả năng phản xạ và năng lực diễn đạt. Mục tiêu cuối cùng là học sinh có thể dùng tiếng Anh để học tập, tìm kiếm thông tin và giao tiếp trong những tình huống quen thuộc.
Đối với Tin học, chương trình hướng đến năng lực sử dụng máy tính an toàn và hiệu quả. Học sinh học từ những kỹ năng cơ bản như soạn thảo văn bản, bảng tính, thuyết trình cho tới tư duy máy tính (computational thinking), lập trình ở mức đơn giản và nguyên tắc an toàn thông tin. Những nội dung này giúp học sinh không chỉ dùng máy tính thành thạo mà còn hiểu cách công nghệ hoạt động, biết giải quyết vấn đề bằng tư duy logic.
Việc dạy Ngoại ngữ và Tin học theo chuẩn năng lực giúp học sinh Việt Nam có khả năng hội nhập tốt hơn, chủ động hơn trong việc tiếp cận tri thức mới và sử dụng công nghệ trong học tập cũng như cuộc sống hàng ngày. Đây là hai năng lực thiết yếu trong thời đại số, nơi giao tiếp quốc tế và kỹ năng công nghệ trở thành điều kiện để phát triển lâu dài.
Những điểm mới nổi bật của Chương trình GDPT 2018 so với chương trình cũ
Những điểm mới của Chương trình GDPT 2018 tạo nên sự thay đổi toàn diện trong cách dạy – học ở Việt Nam, hướng đến một nền giáo dục hiện đại, thực tế và phù hợp hơn với nhu cầu phát triển của học sinh. Mỗi điểm đổi mới dưới đây đều góp phần giải quyết hạn chế của chương trình cũ và mở lối cho cách học chủ động, linh hoạt.
Chuyển từ “truyền thụ kiến thức” sang “phát triển năng lực”
Chuyển từ “truyền thụ kiến thức” sang “phát triển năng lực” là bước thay đổi căn bản nhất của Chương trình GDPT 2018. Trước đây, việc học chủ yếu xoay quanh nghe giảng, ghi chép và làm bài tập theo khuôn mẫu. Học sinh thường được đánh giá dựa trên mức độ nhớ bài, dẫn đến tình trạng học thuộc lòng nhưng khó vận dụng vào thực tế.
Với chương trình mới, trọng tâm không còn nằm ở việc “biết gì” mà là “làm được gì”. Học sinh được khuyến khích tự tìm hiểu, phân tích, thảo luận và giải quyết vấn đề thông qua các hoạt động học tập đa dạng. Giáo viên đóng vai trò người hướng dẫn, tạo cơ hội cho học sinh thực hành, đặt câu hỏi và tự xây dựng kiến thức.
Cách tiếp cận này giúp học sinh phát triển tư duy, khả năng giao tiếp, hợp tác, sáng tạo và thích ứng với tình huống thật. Kiến thức không còn là những đoạn văn phải ghi nhớ, mà trở thành công cụ để học sinh hiểu thế giới và xử lý vấn đề. Đây chính là tinh thần của giáo dục hiện đại: học để làm, chứ không chỉ học để thuộc.
Giảm tải, tăng tính ứng dụng
Giảm tải, tăng tính ứng dụng là một trong những thay đổi giúp chương trình GDPT 2018 trở nên thực tế và dễ tiếp nhận hơn đối với học sinh. Trong chương trình cũ, nhiều nội dung bị trùng lặp, dàn trải hoặc xa rời đời sống, khiến việc học của học sinh nặng nề và kém hứng thú.
Với chương trình mới, nội dung được tinh gọn, tập trung vào phần cốt lõi và loại bỏ các chi tiết không thật sự cần thiết. Kiến thức được sắp xếp theo tiến trình phù hợp với sự phát triển nhận thức của từng độ tuổi, tránh tình trạng “quá tầm” hoặc “lặp lại quá nhiều”.
Điểm quan trọng hơn là chương trình nhấn mạnh việc học đi đôi với ứng dụng. Bài học được đặt trong ngữ cảnh đời sống, giúp học sinh thấy rõ kiến thức có thể dùng như thế nào trong thực tế: tính toán trong chi tiêu, đọc hiểu thông tin, vận dụng khoa học vào quan sát thiên nhiên hay xử lý các tình huống thường gặp. Khi nội dung nhẹ hơn mà tính ứng dụng cao hơn, học sinh học dễ hiểu hơn, hứng thú hơn và nhớ lâu hơn.
Tăng thực hành, trải nghiệm, dự án
Tăng thực hành, trải nghiệm và dự án là điểm thay đổi giúp việc học trở nên sống động và gần gũi hơn với cuộc sống thật. Thay vì chỉ ngồi trong lớp nghe giảng, học sinh được tham gia nhiều hoạt động như thí nghiệm, điều tra, khảo sát, làm mô hình, trình bày sản phẩm hoặc thực hiện các dự án nhóm.
Những hoạt động này giúp học sinh tự tay thử, tự quan sát và tự rút ra kết luận, từ đó hiểu bài sâu hơn. Khi làm việc theo dự án, các em phải lập kế hoạch, phân công nhiệm vụ, giải quyết vấn đề và hợp tác với bạn bè. Đây là những kỹ năng rất khó hình thành nếu chỉ học lý thuyết.
Việc tăng cường trải nghiệm cũng giúp học sinh phát triển sự tự tin và khả năng giao tiếp. Các em được “chạm” vào kiến thức thay vì chỉ nhìn qua sách vở. Điều này tạo động lực học tập tự nhiên và hình thành cách tư duy chủ động – điều mà giáo dục hiện đại luôn hướng tới.
Môn Lịch sử thành bắt buộc ở THPT từ 2022
Môn Lịch sử trở thành bắt buộc ở THPT từ năm 2022 là một thay đổi nhận được nhiều sự quan tâm. Trước đó, Lịch sử chỉ nằm trong nhóm môn lựa chọn, dẫn đến tình trạng nhiều học sinh không học môn này trong suốt ba năm THPT. Điều này gây lo ngại về sự thiếu hụt hiểu biết lịch sử, văn hóa và cội nguồn dân tộc.
Khi được đưa vào nhóm môn bắt buộc, Lịch sử được thiết kế lại với nội dung tinh gọn và gần gũi hơn. Học sinh không cần thuộc quá nhiều số liệu, mốc thời gian như trước, mà tập trung vào hiểu bản chất sự kiện, nhân vật và quá trình phát triển của đất nước. Mục tiêu lớn nhất là giúp học sinh có nền tảng kiến thức lịch sử cơ bản, biết trân trọng quá khứ và hiểu trách nhiệm của mình đối với xã hội hôm nay.
Việc đưa Lịch sử thành môn bắt buộc thể hiện nỗ lực cân bằng giữa tính hiện đại và bản sắc dân tộc trong giáo dục. Học sinh dù theo bất kỳ tổ hợp nào cũng đều được tiếp cận kiến thức lịch sử cần thiết để phát triển nhân cách và ý thức công dân.
Tự chọn linh hoạt theo định hướng nghề nghiệp
Tự chọn linh hoạt theo định hướng nghề nghiệp là điểm đổi mới giúp học sinh THPT có nhiều quyền chủ động hơn trong hành trình học tập của mình. Thay vì phải học tất cả các môn như trước đây, học sinh được lựa chọn 3 môn phù hợp với sở thích, năng lực và mục tiêu nghề nghiệp tương lai. Cách làm này giảm đáng kể áp lực “học dàn trải” và cho phép các em đầu tư sâu vào những lĩnh vực thật sự phù hợp.
Việc lựa chọn môn học cũng gắn chặt với định hướng nghề nghiệp: học sinh yêu thích kỹ thuật, y dược có thể chọn khối tự nhiên; học sinh quan tâm kinh tế, luật, báo chí có thể theo nhóm xã hội; còn những bạn đam mê công nghệ hoặc thiết kế có thể chọn Tin học, Công nghệ hay Mỹ thuật. Sự linh hoạt ấy giúp học sinh có lộ trình rõ ràng hơn, không bị lúng túng khi chuyển sang học đại học hoặc học nghề.
Đẩy mạnh giáo dục STEM
Đẩy mạnh giáo dục STEM là bước đi giúp chương trình GDPT 2018 bắt kịp xu hướng giáo dục toàn cầu. STEM (Science – Technology – Engineering – Mathematics) không được dạy như một môn riêng mà được lồng ghép vào nhiều môn học và hoạt động trải nghiệm, giúp học sinh tiếp cận khoa học và công nghệ theo cách thực tế hơn.
Thay vì chỉ học lý thuyết, học sinh được quan sát thí nghiệm, lập mô hình, giải bài toán ứng dụng, thiết kế sản phẩm nhỏ hoặc thực hiện dự án liên môn. Các hoạt động này đòi hỏi tư duy logic, khả năng sáng tạo và kỹ năng hợp tác, đồng thời giúp học sinh hiểu kiến thức khoa học đang vận hành thế nào trong đời sống.
Giáo dục STEM cũng giúp học sinh sớm làm quen với những lĩnh vực nghề nghiệp đang phát triển mạnh như công nghệ thông tin, kỹ thuật, robot, trí tuệ nhân tạo hay năng lượng tái tạo. Khi tư duy thay đổi từ “học để thi” sang “học để tạo ra sản phẩm”, các em trở nên chủ động hơn, hứng thú hơn và có khả năng thích ứng tốt hơn với xã hội hiện đại vốn thay đổi rất nhanh.
Phương pháp dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới
Phương pháp dạy học trong chương trình giáo dục phổ thông mới được đổi mới theo hướng giúp học sinh chủ động tiếp nhận kiến thức, rèn kỹ năng và hình thành năng lực thật. Thay vì chỉ nghe giảng và ghi nhớ, học sinh được tham gia nhiều hoạt động đa dạng, phù hợp với tâm lý, trình độ và hứng thú của từng em.
Học qua trải nghiệm, dự án
Học qua trải nghiệm và dự án là phương pháp giúp học sinh “thực sự học” bằng việc tự khám phá và tạo ra sản phẩm, thay vì chỉ lắng nghe hay ghi chép lại kiến thức. Khi được tham gia các hoạt động thực tế, học sinh chủ động quan sát, đặt câu hỏi, tìm hiểu và thử nghiệm, từ đó hiểu bài sâu hơn và nhớ lâu hơn.
Ở mức độ đơn giản, học sinh có thể làm thí nghiệm khoa học, tham gia trò chơi tình huống, khảo sát môi trường xung quanh hay tạo mô hình. Ở mức độ nâng cao hơn, các em làm dự án nhóm như xây dựng kế hoạch trồng cây, thiết kế poster bảo vệ môi trường, mô phỏng doanh nghiệp nhỏ hoặc nghiên cứu một vấn đề thực tiễn trong cộng đồng.
Điều quan trọng là mỗi dự án đều đòi hỏi tư duy, sáng tạo, giao tiếp và hợp tác. Học sinh phải phân chia nhiệm vụ, tìm kiếm thông tin, thử sai rồi sửa, cuối cùng trình bày sản phẩm của mình. Những kỹ năng này rất khó hình thành nếu chỉ học lý thuyết.
Tăng tương tác, thảo luận nhóm
Tăng tương tác và thảo luận nhóm là phương pháp giúp lớp học trở nên sống động hơn, đồng thời tạo cơ hội để học sinh hình thành những kỹ năng mà bài giảng truyền thống khó bồi đắp được. Khi được trao đổi, phản biện và làm việc với bạn bè, học sinh không chỉ hiểu bài sâu hơn mà còn học cách thể hiện suy nghĩ, lắng nghe và tôn trọng quan điểm khác biệt.
Trong giờ học, giáo viên có thể tổ chức các hoạt động như thảo luận nhóm nhỏ, tranh biện hai chiều, xử lý tình huống, đóng vai hoặc làm sản phẩm chung. Những hoạt động này buộc học sinh phải tương tác liên tục: chia sẻ ý kiến, đặt câu hỏi, giải thích quan điểm và điều chỉnh cách diễn đạt để bạn cùng hiểu. Nhờ vậy, các em dần tự tin hơn và biết cách trình bày mạch lạc.
Ứng dụng công nghệ thông tin
Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học giúp lớp học trở nên hiện đại, linh hoạt và gần với thực tế hơn. Công nghệ không chỉ hỗ trợ trình chiếu hay xem video mà còn mở ra nhiều cách tiếp cận mới giúp học sinh tiếp thu kiến thức dễ dàng và hứng thú hơn.
Giáo viên có thể sử dụng bài giảng điện tử, mô phỏng 3D, hình ảnh tương tác, trò chơi học tập hay phần mềm đánh giá nhanh để giúp bài học trực quan và sinh động. Nhờ công nghệ, những khái niệm trừu tượng trở nên dễ hiểu hơn; những hiện tượng khó quan sát trong đời thực cũng có thể mô phỏng để học sinh thấy tận mắt.
Bên cạnh đó, công nghệ cho phép học sinh chủ động tìm kiếm thông tin, luyện tập trực tuyến, nộp bài lên hệ thống hoặc học lại bài qua video. Đây là cách học giúp học sinh rèn kỹ năng tự học – kỹ năng quan trọng trong thời đại số.
Cá thể hóa theo năng lực từng học sinh
Cá thể hóa theo năng lực từng học sinh là cách tiếp cận đặt mỗi học sinh vào trung tâm của quá trình học, thay vì dạy tất cả theo một khuôn chung. Chương trình mới thừa nhận rằng mỗi em có tốc độ tiếp thu, sở thích và điểm mạnh khác nhau, nên phương pháp dạy cũng cần linh hoạt để ai cũng có cơ hội phát triển.
Trong lớp học, giáo viên có thể giao nhiệm vụ với mức độ khó khác nhau, hỗ trợ thêm cho học sinh còn chậm và tạo thử thách cao hơn cho học sinh khá giỏi. Một số em cần thời gian để hiểu bài, trong khi những em khác lại học tốt hơn qua hoạt động nhóm hoặc qua hình ảnh trực quan. Việc điều chỉnh nhiệm vụ và phương pháp theo năng lực giúp học sinh không bị bỏ lại phía sau và cũng không bị gò bó trong cách học nhàm chán.
Lợi ích của chương trình giáo dục phổ thông mới
Lợi ích của chương trình giáo dục phổ thông mới thể hiện rõ trong cách học sinh được tiếp cận kiến thức và phát triển năng lực một cách tự nhiên, thực tế hơn. Đây không chỉ là sự thay đổi trong nội dung môn học mà là sự thay đổi toàn diện trong tư duy giáo dục.
Học sinh chủ động hơn
Học sinh chủ động hơn là lợi ích dễ thấy nhất khi áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới. Thay vì ngồi nghe giảng và làm bài theo yêu cầu, học sinh được tham gia vào quá trình học bằng nhiều hình thức: thảo luận nhóm, thực hành, làm dự án, đặt câu hỏi, trình bày kết quả… Quá trình ấy khiến các em không còn là người “tiếp nhận thụ động” mà trở thành nhân vật chính trong từng tiết học.
Khi được trao quyền chủ động, học sinh tự tìm kiếm thông tin, tự kết nối kiến thức, tự thử nghiệm và thậm chí tự rút ra cách hiểu của mình. Điều này không chỉ giúp hiểu sâu hơn mà còn rèn tự tin, tính độc lập và khả năng chịu trách nhiệm cho quyết định của bản thân. Một lớp học nơi học sinh chủ động thường sôi nổi, đầy tinh thần khám phá và giàu tương tác giữa các bạn với nhau.
Phát triển tư duy, năng lực thật
Phát triển tư duy và năng lực thật là mục tiêu cốt lõi mà chương trình giáo dục phổ thông mới hướng đến. Thay vì đánh giá học sinh dựa trên khả năng ghi nhớ, chương trình tập trung giúp các em hiểu bản chất, biết phân tích, đặt câu hỏi và vận dụng kiến thức vào tình huống thực tế. Đây là sự thay đổi quan trọng vì tư duy chỉ hình thành khi học sinh được tự mình suy nghĩ, trải nghiệm và giải quyết vấn đề.
Ở mỗi môn học, học sinh được rèn những năng lực đặc thù: tư duy logic trong Toán, tư duy phản biện trong Ngữ văn – Lịch sử, tư duy khoa học trong Khoa học tự nhiên hay tư duy công nghệ trong Tin học. Thông qua các hoạt động nhóm, thí nghiệm, dự án và bài tập ứng dụng, học sinh học cách lập luận, đánh giá thông tin, xử lý dữ liệu và sáng tạo giải pháp.
Giảm áp lực học thuộc
Giảm áp lực học thuộc là một trong những thay đổi làm cho chương trình giáo dục phổ thông mới trở nên nhân văn và thực tế hơn. Trước đây, nhiều môn học nặng về ghi nhớ máy móc: học sinh phải thuộc lòng mốc thời gian, công thức, định nghĩa hay những chi tiết không thật sự cần thiết. Điều này khiến việc học trở thành gánh nặng, nhanh quên và thiếu tính ứng dụng.
Chương trình mới tinh gọn nội dung, loại bỏ phần trùng lặp và chuyển trọng tâm sang hiểu bản chất. Học sinh không cần “học vẹt” mà được khuyến khích hỏi tại sao, hiểu quy luật và biết vận dụng kiến thức vào những tình huống gần gũi. Các giờ học trở nên nhẹ nhàng hơn, nhiều hoạt động hơn và ít áp lực hơn.
Có định hướng nghề nghiệp sớm
Có định hướng nghề nghiệp sớm là một lợi ích rất thiết thực của chương trình giáo dục phổ thông mới, đặc biệt ở bậc THPT. Thay vì học tất cả mọi môn mà không rõ mục tiêu, học sinh từ lớp 10 đã được chọn 3 môn tự chọn theo sở thích và định hướng tương lai. Điều này giúp các em tập trung vào lĩnh vực mình phù hợp, tránh học dàn trải và giảm lãng phí thời gian.
Bên cạnh việc chọn môn, học sinh còn được tham gia hoạt động hướng nghiệp, trải nghiệm thực tế, gặp gỡ chuyên gia, tham quan trường đại học hoặc doanh nghiệp. Những hoạt động này giúp các em nhìn rõ hơn công việc thật trông như thế nào, yêu cầu ra sao và mình có phù hợp hay không.
Khi được định hướng sớm, học sinh chủ động hơn trong việc lập kế hoạch học tập, chuẩn bị hồ sơ xét tuyển, chọn ngành học sau THPT và tránh được tình trạng “chọn sai ngành rồi học lại”. Đây là bước chuyển cần thiết trong bối cảnh thị trường lao động thay đổi nhanh và đòi hỏi kỹ năng chuyên sâu.
Phù hợp xu thế quốc tế
Phù hợp xu thế quốc tế là lợi ích quan trọng của chương trình giáo dục phổ thông mới, thể hiện nỗ lực đưa giáo dục Việt Nam tiệm cận với các nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ, học sinh không chỉ cạnh tranh trong nước mà còn phải sẵn sàng hội nhập, vì vậy chương trình cần được thiết kế theo chuẩn mực quốc tế hơn.
Chương trình mới chú trọng năng lực thay vì học thuộc, học qua trải nghiệm, STEM, năng lực số, tư duy phản biện và khả năng hợp tác—đây đều là những xu hướng giáo dục đang được áp dụng rộng rãi ở các nước phát triển. Cách đánh giá theo quá trình, giảm thi cử nặng nề và tăng thực hành cũng giống với mô hình của nhiều quốc gia có chất lượng giáo dục cao.
Bên cạnh đó, các môn như Ngoại ngữ và Tin học được dạy theo chuẩn năng lực, cho phép học sinh sử dụng được kiến thức trong thực tế, thay vì chỉ biết lý thuyết. Điều này giúp học sinh Việt Nam có năng lực hội nhập tốt hơn, đủ tự tin học tập, làm việc hoặc tiếp tục phát triển ở môi trường quốc tế.
Chương trình giáo dục phổ thông mới là bước chuyển quan trọng giúp việc học trở nên thực tế, nhẹ nhàng và phù hợp hơn với nhu cầu của học sinh. Khi chú trọng phát triển năng lực, tăng trải nghiệm và mở rộng lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, chương trình tạo nền tảng để học sinh trưởng thành toàn diện và tự tin bước vào tương lai. Hiểu rõ mục tiêu và các điểm mới sẽ giúp phụ huynh và học sinh đồng hành hiệu quả trong suốt những năm học phổ thông.
Vương Nhung FPT Schools
ADMIN FPT SCHOOLS
