Thu Phương FSCKỹ năng số đang trở thành một năng lực thiết yếu trong xã hội hiện đại, khi công nghệ số hiện diện trong hầu hết hoạt động học tập, làm việc và giao tiếp hằng ngày. Con người không chỉ sử dụng các thiết bị và nền tảng số, mà còn sống, học tập và đưa ra quyết định trong môi trường số ngày càng phức tạp. Trong bối cảnh xã hội không ngừng thay đổi, việc trang bị kỹ năng số là nền tảng quan trọng để học tập suốt đời và phát triển bền vững. Cùng FPT Schools tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!
Kỹ năng số là gì?
Kỹ năng số là tập hợp các năng lực giúp con người sử dụng công nghệ và môi trường số một cách hiệu quả, an toàn và có trách nhiệm, bao gồm: sử dụng thiết bị số, tìm kiếm – đánh giá thông tin, giao tiếp trực tuyến, bảo mật dữ liệu và sáng tạo nội dung số. Đây không còn là kỹ năng bổ trợ, mà đã trở thành năng lực cốt lõi trong học tập, lao động và đời sống xã hội hiện đại.
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), hơn 85% công việc hiện nay đều yêu cầu người lao động có kỹ năng số ở các mức độ khác nhau, từ sử dụng phần mềm cơ bản đến làm việc trên nền tảng số. Báo cáo của UNESCO cũng chỉ ra rằng khoảng 2/3 thanh thiếu niên toàn cầu sử dụng internet hằng ngày, nhưng không phải ai cũng được trang bị đầy đủ kỹ năng để đánh giá thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và tránh các rủi ro trên không gian mạng. Điều này cho thấy việc “tiếp cận công nghệ” không đồng nghĩa với “làm chủ công nghệ”.
Trong giáo dục, kỹ năng số ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả học tập. Nghiên cứu của OECD cho thấy học sinh có kỹ năng số tốt có khả năng tự học và giải quyết vấn đề cao hơn khoảng 20 – 30% so với nhóm thiếu kỹ năng này, đặc biệt trong môi trường học trực tuyến và học kết hợp. Ở khía cạnh xã hội, kỹ năng số còn giúp thu hẹp khoảng cách số, nâng cao khả năng tiếp cận thông tin chính xác và giảm nguy cơ bị ảnh hưởng bởi tin giả, lừa đảo trực tuyến – những vấn đề đang gia tăng mạnh trong những năm gần đây.
Từ thực tế đó có thể thấy, kỹ năng số không chỉ là việc biết sử dụng công nghệ, mà là năng lực nền tảng giúp mỗi cá nhân học tập hiệu quả, làm việc bền vững và tham gia an toàn vào xã hội số đang phát triển nhanh chóng.
>> Xem thêm: 10 Kỹ năng học online hiệu quả cho học sinh, sinh viên
Các nhóm kỹ năng số cơ bản hiện nay
Kỹ năng số không phải là một năng lực đơn lẻ, mà được hình thành từ nhiều nhóm kỹ năng khác nhau, phản ánh cách con người sử dụng, tương tác và sáng tạo trong môi trường số. Việc hiểu rõ các nhóm kỹ năng số cơ bản giúp mỗi cá nhân rèn luyện đúng trọng tâm và ứng dụng hiệu quả vào học tập, công việc cũng như đời sống hằng ngày.
Kỹ năng sử dụng thiết bị và công cụ số
Kỹ năng sử dụng thiết bị và công cụ số là nhóm kỹ năng nền tảng, phản ánh khả năng làm chủ các thiết bị công nghệ và ứng dụng số trong học tập, làm việc và sinh hoạt hằng ngày. Kỹ năng này không chỉ dừng lại ở thao tác sử dụng máy tính, điện thoại thông minh hay máy tính bảng, mà còn bao gồm việc cài đặt, cấu hình, quản lý dữ liệu và lựa chọn công cụ phù hợp với từng mục đích cụ thể.
Theo khảo sát của OECD, hơn 90% công việc hiện nay yêu cầu người lao động sử dụng thành thạo các công cụ số cơ bản như email, phần mềm soạn thảo văn bản, bảng tính và các nền tảng làm việc trực tuyến. Trong giáo dục, học sinh có kỹ năng sử dụng thiết bị số tốt thường chủ động hơn trong việc học trực tuyến, tra cứu tài liệu và hoàn thành bài tập. Ngược lại, việc thiếu kỹ năng này dễ dẫn đến lúng túng, phụ thuộc và giảm hiệu quả học tập cũng như năng suất công việc.
Kỹ năng sử dụng thiết bị và công cụ số vì vậy được xem là “nền móng” của kỹ năng số, tạo tiền đề để phát triển các kỹ năng cao hơn như xử lý thông tin, giao tiếp trực tuyến và sáng tạo nội dung trong môi trường số.
Kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin
Kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin là khả năng giúp cá nhân tiếp cận, chọn lọc, đánh giá và sử dụng thông tin một cách hiệu quả trong môi trường số. Trong bối cảnh internet liên tục tạo ra lượng dữ liệu khổng lồ mỗi ngày, việc tìm đúng thông tin và hiểu đúng bản chất thông tin trở nên quan trọng không kém việc tiếp cận công nghệ.
Theo báo cáo của UNESCO, hơn 60% người dùng internet thừa nhận gặp khó khăn trong việc phân biệt thông tin chính xác và thông tin sai lệch trên môi trường trực tuyến. Kỹ năng này bao gồm việc xác định nhu cầu thông tin rõ ràng, sử dụng từ khóa tìm kiếm phù hợp, so sánh nhiều nguồn khác nhau và đánh giá độ tin cậy của nội dung dựa trên tác giả, nguồn xuất bản và mục đích truyền tải.
Trong học tập và công việc, kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin giúp nâng cao khả năng tự học, tư duy phản biện và ra quyết định chính xác. Những người sở hữu kỹ năng này thường có khả năng tổng hợp kiến thức tốt hơn, giảm nguy cơ bị ảnh hưởng bởi tin giả và sử dụng thông tin như một nguồn lực để giải quyết vấn đề hiệu quả trong xã hội số.
Kỹ năng giao tiếp và hợp tác trên môi trường số
Kỹ năng giao tiếp và hợp tác trên môi trường số là khả năng trao đổi thông tin, làm việc nhóm và xây dựng mối quan hệ thông qua các nền tảng trực tuyến như email, ứng dụng nhắn tin, mạng xã hội và công cụ làm việc nhóm. Trong bối cảnh học tập và làm việc từ xa ngày càng phổ biến, kỹ năng này trở thành yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả phối hợp và chất lượng tương tác giữa các cá nhân.
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong môi trường số nằm trong nhóm năng lực thiết yếu của lực lượng lao động tương lai. Kỹ năng này không chỉ yêu cầu khả năng truyền đạt rõ ràng, đúng trọng tâm, mà còn đòi hỏi thái độ tôn trọng, lắng nghe và tuân thủ chuẩn mực ứng xử trực tuyến. Việc thiếu kỹ năng giao tiếp số dễ dẫn đến hiểu lầm, xung đột hoặc giảm hiệu quả làm việc nhóm.
Trong giáo dục và công việc, giao tiếp và hợp tác hiệu quả trên môi trường số giúp tăng khả năng kết nối, chia sẻ tri thức và phối hợp giải quyết vấn đề. Đây cũng là nền tảng để xây dựng văn hóa số lành mạnh, góp phần nâng cao chất lượng học tập và làm việc trong xã hội hiện đại.
Kỹ năng an toàn số và bảo mật thông tin
Kỹ năng an toàn số và bảo mật thông tin là khả năng bảo vệ dữ liệu cá nhân, tài khoản và quyền riêng tư khi tham gia các hoạt động trên môi trường trực tuyến. Trong bối cảnh người dùng ngày càng phụ thuộc vào internet và nền tảng số, các rủi ro như lừa đảo, đánh cắp thông tin và xâm phạm quyền riêng tư đang gia tăng nhanh chóng.
Theo báo cáo của Microsoft, hơn 70% người dùng internet từng đối mặt với ít nhất một nguy cơ mất an toàn thông tin, từ việc nhận email giả mạo đến bị đánh cắp dữ liệu cá nhân. Kỹ năng an toàn số bao gồm việc tạo và quản lý mật khẩu mạnh, nhận diện liên kết và nội dung lừa đảo, kiểm soát quyền riêng tư trên mạng xã hội và sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm. Đối với học sinh và người dùng trẻ tuổi, kỹ năng này còn giúp giảm nguy cơ bị xâm hại, bắt nạt trực tuyến và tiếp xúc với nội dung độc hại.
Việc trang bị kỹ năng an toàn số và bảo mật thông tin không chỉ bảo vệ cá nhân trước rủi ro trên không gian mạng, mà còn góp phần xây dựng môi trường số an toàn, lành mạnh cho cộng đồng trong xã hội hiện đại.
Kỹ năng sáng tạo nội dung số
Kỹ năng sáng tạo nội dung số là khả năng tạo ra, chỉnh sửa và chia sẻ các sản phẩm nội dung trên nền tảng số như văn bản, hình ảnh, video, bài thuyết trình hay nội dung truyền thông trực tuyến. Trong xã hội số, người dùng không chỉ tiếp nhận thông tin một chiều mà còn đóng vai trò là người tạo ra nội dung, góp phần lan tỏa tri thức và giá trị tới cộng đồng.
Các lĩnh vực liên quan đến nội dung số, truyền thông và sáng tạo đang tăng trưởng trung bình 15 – 20% mỗi năm, cho thấy nhu cầu lớn về nguồn nhân lực có khả năng sáng tạo trên nền tảng công nghệ. Kỹ năng này bao gồm việc trình bày thông tin rõ ràng, sử dụng công cụ thiết kế, chỉnh sửa cơ bản, lựa chọn kênh phù hợp và tuân thủ các chuẩn mực về bản quyền, đạo đức và pháp luật trong môi trường số.
Trong học tập và công việc, kỹ năng sáng tạo nội dung số giúp nâng cao khả năng xây dựng ý tưởng, xây dựng hình ảnh cá nhân và thích ứng với nhiều hình thức truyền thông hiện đại. Đây là nhóm kỹ năng quan trọng giúp mỗi cá nhân không chỉ sử dụng công nghệ, mà còn tạo ra giá trị mới trong xã hội số.
>> Xem thêm: Tư duy sáng tạo là gì? Tầm quan trọng trong thời đại 4.0
Vai trò của kỹ năng số trong học tập và công việc
Kỹ năng số không chỉ là năng lực cá nhân, mà còn tác động trực tiếp đến chất lượng học tập, hiệu quả công việc và sự phát triển chung của xã hội. Tùy theo từng nhóm đối tượng, kỹ năng số thể hiện những vai trò khác nhau nhưng đều giữ vị trí then chốt trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay.
Đối với học sinh – sinh viên
Đối với học sinh – sinh viên, kỹ năng số đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả học tập và khả năng tự học. Khi được trang bị kỹ năng số, người học có thể chủ động sử dụng máy tính, internet và các nền tảng học tập trực tuyến để tiếp cận kiến thức mọi lúc, mọi nơi, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào sách giáo khoa và giờ học trên lớp.
Kỹ năng số giúp học sinh – sinh viên tìm kiếm, chọn lọc và xử lý thông tin một cách khoa học. Thay vì tiếp nhận thông tin một cách thụ động, người học biết cách đánh giá độ tin cậy của nguồn tài liệu, so sánh nhiều quan điểm khác nhau và tổng hợp kiến thức phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu.
Theo OECD, học sinh có kỹ năng số cơ bản thường có khả năng tự học và giải quyết vấn đề cao hơn khoảng 20 – 30% so với nhóm thiếu kỹ năng này. Điều này đặc biệt rõ rệt trong các mô hình học trực tuyến và học kết hợp, nơi người học cần tính chủ động và kỷ luật cao.
Bên cạnh đó, kỹ năng số còn giúp học sinh – sinh viên rèn luyện kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm trên môi trường trực tuyến. Việc thảo luận, làm bài nhóm hay thuyết trình qua nền tảng số giúp người học phát triển tư duy phản biện, khả năng trình bày ý tưởng và sự tự tin.
Về lâu dài, kỹ năng số tạo nền tảng cho thói quen học tập suốt đời. Khi biết cách học và thích nghi trong môi trường số, học sinh – sinh viên sẽ sẵn sàng tiếp cận kiến thức mới, đáp ứng yêu cầu của bậc học cao hơn và thị trường lao động trong tương lai.
Đối với người đi làm
Đối với người đi làm, kỹ năng số là yếu tố trực tiếp quyết định hiệu quả công việc và khả năng thích ứng với môi trường lao động hiện đại. Khi sở hữu kỹ năng số tốt, người lao động có thể sử dụng thành thạo các phần mềm, nền tảng làm việc trực tuyến và công cụ quản lý, từ đó tối ưu thời gian và nâng cao năng suất.
Kỹ năng số giúp người đi làm thích nghi với các mô hình làm việc mới như làm việc từ xa, làm việc linh hoạt và làm việc nhóm trong môi trường số. Việc giao tiếp qua email, nền tảng họp trực tuyến và công cụ cộng tác đòi hỏi khả năng truyền đạt rõ ràng, phối hợp hiệu quả và tuân thủ chuẩn mực ứng xử số.
Hơn 85% công việc hiện nay yêu cầu người lao động có kỹ năng số ở các mức độ khác nhau. Những người thiếu kỹ năng số thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận công việc mới, dễ bị tụt hậu và hạn chế cơ hội thăng tiến.
Bên cạnh đó, kỹ năng số còn hỗ trợ người đi làm trong việc học hỏi và cập nhật kiến thức liên tục. Khả năng sử dụng nền tảng học trực tuyến, tài nguyên số và công cụ phân tích dữ liệu giúp người lao động nâng cao năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động và quá trình chuyển đổi số.
Đối với xã hội hiện đại
Đối với xã hội hiện đại, kỹ năng số giữ vai trò nền tảng trong quá trình chuyển đổi số và phát triển bền vững. Khi người dân được trang bị kỹ năng số cơ bản, khả năng tiếp cận thông tin, dịch vụ công trực tuyến, giáo dục và cơ hội việc làm sẽ được mở rộng, từ đó góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và hiệu quả vận hành của xã hội.
Kỹ năng số giúp thu hẹp khoảng cách số giữa các nhóm dân cư, đặc biệt giữa khu vực thành thị và nông thôn, giữa các thế hệ và trình độ khác nhau. Theo UNESCO, việc phổ cập kỹ năng số là một trong những giải pháp quan trọng để giảm bất bình đẳng trong tiếp cận tri thức và công nghệ trong kỷ nguyên số.
Bên cạnh đó, kỹ năng số góp phần nâng cao năng lực tiếp nhận và đánh giá thông tin của cộng đồng. Khi người dân có khả năng phân biệt thông tin chính xác và tin giả, xã hội sẽ giảm nguy cơ bị tác động bởi thông tin sai lệch, lừa đảo trực tuyến và các hành vi tiêu cực trên không gian mạng.
Về lâu dài, kỹ năng số thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tăng năng suất lao động và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Một xã hội có nền tảng kỹ năng số vững chắc sẽ chủ động hơn trước các thay đổi của công nghệ và tận dụng tốt các cơ hội do kinh tế số mang lại.
>> Xem thêm: Làm sao để sử dụng mạng xã hội hiệu quả trong học tập và đời sống?
Vì sao cần trang bị kỹ năng số từ sớm?
Tại Việt Nam, môi trường số đang phát triển rất nhanh và tác động trực tiếp đến trẻ em, học sinh và người lao động. Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông, hơn 75% dân số Việt Nam sử dụng internet, trong đó tỷ lệ người dùng bắt đầu từ độ tuổi học sinh ngày càng tăng. Điều này cho thấy trẻ em tiếp cận công nghệ rất sớm, nhưng không phải lúc nào cũng được trang bị kỹ năng số tương ứng.
Thực tế cho thấy, việc thiếu kỹ năng số từ sớm dẫn đến nhiều rủi ro. Báo cáo về an toàn không gian mạng tại Việt Nam chỉ ra rằng khoảng 60 – 70% học sinh từng tiếp xúc với nội dung không phù hợp hoặc thông tin sai lệch trên internet, trong khi kỹ năng đánh giá thông tin và tự bảo vệ bản thân còn hạn chế. Điều này phản ánh rõ khoảng trống giữa “mức độ sử dụng công nghệ” và “mức độ làm chủ công nghệ”.
Trong giáo dục, quá trình chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ sau giai đoạn học trực tuyến diện rộng. Tuy nhiên, nhiều khảo sát cho thấy một bộ phận học sinh gặp khó khăn khi học online do thiếu kỹ năng tìm kiếm tài liệu, quản lý thời gian và sử dụng nền tảng học tập số. Những học sinh được rèn luyện kỹ năng số sớm thường thích nghi tốt hơn, chủ động hơn và ít bị gián đoạn trong quá trình học tập.
Ở góc độ lâu dài, thị trường lao động Việt Nam đang chịu tác động mạnh từ chuyển đổi số. Theo các báo cáo về nhân lực, phần lớn vị trí việc làm mới đều yêu cầu kỹ năng số cơ bản, kể cả trong các ngành không thuần công nghệ. Nếu không được trang bị kỹ năng số từ sớm, người lao động sẽ gặp bất lợi khi tham gia thị trường việc làm và khó thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.
Từ thực tế tại Việt Nam có thể thấy, trang bị kỹ năng số từ sớm không chỉ là chuẩn bị cho học tập hiện tại, mà còn là giải pháp lâu dài để bảo vệ trẻ em trên môi trường số, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy phát triển xã hội trong kỷ nguyên số.
Những sai lầm phổ biến khi hiểu về kỹ năng số
Mặc dù kỹ năng số ngày càng được nhắc đến nhiều, nhưng không ít người vẫn hiểu chưa đúng hoặc hiểu chưa đầy đủ về khái niệm này. Những nhận thức sai lệch phổ biến khiến việc rèn luyện kỹ năng số kém hiệu quả và tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình sử dụng công nghệ.
Chỉ coi kỹ năng số là dùng thiết bị công nghệ
Chỉ coi kỹ năng số là dùng thiết bị công nghệ là một trong những sai lầm phổ biến nhất hiện nay. Nhiều người cho rằng biết sử dụng máy tính, điện thoại thông minh hay một số phần mềm cơ bản đồng nghĩa với việc đã có kỹ năng số, trong khi đây chỉ là phần bề nổi của năng lực số.
Trên thực tế, kỹ năng số còn bao gồm khả năng tìm kiếm và đánh giá thông tin, giao tiếp hiệu quả trên môi trường trực tuyến, bảo vệ dữ liệu cá nhân và sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm. Việc chỉ tập trung vào thao tác kỹ thuật dễ dẫn đến tình trạng sử dụng công nghệ thường xuyên nhưng thiếu tư duy phản biện, dễ bị ảnh hưởng bởi tin giả, lừa đảo hoặc các nội dung tiêu cực.
Khi hiểu kỹ năng số một cách phiến diện, quá trình học tập và làm việc trong môi trường số sẽ kém hiệu quả và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Do đó, kỹ năng số cần được nhìn nhận như một năng lực tổng hợp, không chỉ là “biết dùng thiết bị”, mà là “biết làm chủ công nghệ” trong mọi tình huống.
Lạm dụng công nghệ nhưng thiếu kiểm soát
Lạm dụng công nghệ nhưng thiếu kiểm soát là sai lầm phổ biến khi nhiều người cho rằng sử dụng công nghệ càng nhiều thì kỹ năng số càng cao. Thực tế, việc tiếp xúc thường xuyên với thiết bị số không đồng nghĩa với việc sử dụng công nghệ hiệu quả hay đúng mục đích.
Việc lạm dụng điện thoại, mạng xã hội hoặc các nền tảng giải trí số dễ gây xao nhãng, giảm khả năng tập trung và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần. Với học sinh và người trẻ, sử dụng công nghệ không kiểm soát còn làm gián đoạn thói quen học tập, giảm chất lượng tương tác trực tiếp và hình thành sự phụ thuộc vào thiết bị.
Kỹ năng số đúng nghĩa đòi hỏi khả năng quản lý thời gian, kiểm soát mục đích sử dụng và biết cân bằng giữa môi trường số và đời sống thực. Khi thiếu kiểm soát, công nghệ không còn là công cụ hỗ trợ, mà trở thành yếu tố cản trở sự phát triển cá nhân trong học tập và công việc.
Thiếu kỹ năng đánh giá thông tin và an toàn số
Thiếu kỹ năng đánh giá thông tin và an toàn số là một sai lầm nghiêm trọng khi tham gia môi trường trực tuyến. Nhiều người có thói quen tiếp nhận và chia sẻ thông tin trên mạng mà không kiểm chứng nguồn gốc, độ tin cậy hay mục đích của nội dung, dẫn đến việc lan truyền tin giả và thông tin sai lệch.
Bên cạnh đó, việc thiếu hiểu biết về an toàn số khiến không ít người vô tình để lộ dữ liệu cá nhân, mật khẩu hoặc nhấp vào các liên kết giả mạo. Thực tế cho thấy các hình thức lừa đảo trực tuyến, đánh cắp thông tin và xâm phạm quyền riêng tư ngày càng gia tăng, đặc biệt với người dùng trẻ và những người ít được trang bị kỹ năng số.
Kỹ năng số không thể tách rời khả năng đánh giá thông tin và tự bảo vệ trên không gian mạng. Khi thiếu hai yếu tố này, người dùng dễ đối mặt với rủi ro cá nhân, đồng thời góp phần làm môi trường số trở nên kém an toàn và thiếu lành mạnh.
Cách rèn luyện và phát triển kỹ năng số hiệu quả
Để kỹ năng số không chỉ dừng lại ở nhận thức mà trở thành năng lực thực tế, mỗi cá nhân cần có phương pháp rèn luyện phù hợp và lâu dài. Việc phát triển kỹ năng số hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa thực hành, định hướng đúng và tinh thần học hỏi liên tục trong môi trường số.
Học thông qua thực hành và trải nghiệm
Học thông qua thực hành và trải nghiệm là cách hiệu quả nhất để hình thành và củng cố kỹ năng số. Thay vì chỉ tiếp cận công nghệ ở mức lý thuyết, việc trực tiếp sử dụng thiết bị, phần mềm và nền tảng số trong học tập và công việc giúp người học hiểu rõ cách vận hành và ứng dụng công nghệ vào thực tế.
Thông qua quá trình trải nghiệm, người học dần hình thành khả năng xử lý tình huống, lựa chọn công cụ phù hợp và sử dụng công nghệ đúng mục đích. Việc thực hành thường xuyên cũng giúp phát hiện hạn chế, điều chỉnh thói quen sử dụng và nâng cao mức độ làm chủ công nghệ.
Đối với học sinh và người đi làm, học qua thực hành còn góp phần tăng tính chủ động, khả năng tự học và ghi nhớ lâu hơn. Khi kỹ năng số được rèn luyện gắn liền với trải nghiệm thực tế, công nghệ sẽ trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả thay vì tạo áp lực hay rào cản trong quá trình học tập và làm việc.
Kết hợp hướng dẫn từ gia đình, nhà trường
Kết hợp hướng dẫn từ gia đình, nhà trường là yếu tố quan trọng giúp việc rèn luyện kỹ năng số diễn ra đúng hướng và bền vững, đặc biệt với trẻ em và học sinh. Gia đình là môi trường đầu tiên giúp hình thành thói quen sử dụng công nghệ, trong khi nhà trường đóng vai trò trang bị kiến thức, kỹ năng và định hướng học tập trong môi trường số.
Sự hướng dẫn từ gia đình giúp trẻ sử dụng thiết bị số có mục đích, biết quản lý thời gian và ý thức được các rủi ro khi tham gia không gian mạng. Nhà trường, thông qua các hoạt động học tập và chương trình giáo dục, giúp học sinh phát triển kỹ năng sử dụng công nghệ, tìm kiếm thông tin và làm việc nhóm trên nền tảng số một cách bài bản.
Khi gia đình và nhà trường phối hợp chặt chẽ, kỹ năng số không chỉ được rèn luyện về mặt kỹ thuật mà còn gắn với giá trị đạo đức, trách nhiệm và an toàn. Đây là nền tảng quan trọng để người học sử dụng công nghệ hiệu quả và lành mạnh trong học tập cũng như cuộc sống.
Rèn tư duy phản biện khi sử dụng công nghệ
Rèn tư duy phản biện khi sử dụng công nghệ là bước quan trọng giúp kỹ năng số phát triển đúng chiều sâu, thay vì chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Trong môi trường số, người dùng liên tục đối mặt với lượng thông tin lớn, đa chiều và không đồng đều về độ tin cậy.
Tư duy phản biện giúp mỗi cá nhân biết đặt câu hỏi trước thông tin tiếp cận, so sánh nhiều nguồn khác nhau và nhận diện mục đích của nội dung được chia sẻ. Thay vì tin ngay hoặc chia sẻ vội vàng, người dùng có khả năng phân tích, đánh giá và chọn lọc thông tin phù hợp với bối cảnh học tập và công việc.
Việc rèn luyện tư duy phản biện khi sử dụng công nghệ còn giúp giảm nguy cơ bị ảnh hưởng bởi tin giả, quảng cáo sai sự thật và các hành vi thao túng thông tin trên không gian mạng. Đây là năng lực cốt lõi giúp người dùng làm chủ công nghệ, sử dụng công nghệ một cách tỉnh táo và có trách nhiệm trong xã hội số.
Cập nhật kiến thức và công cụ số thường xuyên
Cập nhật kiến thức và công cụ số thường xuyên là điều kiện cần thiết để duy trì và nâng cao kỹ năng số trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng. Các phần mềm, nền tảng và phương thức làm việc số liên tục được cải tiến, nếu không chủ động học hỏi, người dùng rất dễ bị tụt hậu.
Việc cập nhật kiến thức số giúp cá nhân sử dụng công nghệ hiệu quả và an toàn hơn, đồng thời tận dụng được những công cụ mới để tối ưu học tập và công việc. Thói quen tìm hiểu, thử nghiệm và làm quen với các công cụ số mới cũng góp phần nâng cao khả năng thích ứng và tư duy linh hoạt.
Về lâu dài, việc thường xuyên cập nhật kiến thức và công cụ số giúp mỗi cá nhân duy trì năng lực cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu của môi trường học tập và lao động hiện đại, nơi kỹ năng số đã trở thành một năng lực nền tảng không thể thiếu.
Kỹ năng số trong bối cảnh giáo dục và chuyển đổi số tại Việt Nam
Kỹ năng số trong bối cảnh giáo dục và chuyển đổi số tại Việt Nam đang trở thành một yêu cầu mang tính chiến lược, gắn chặt với mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh quốc gia. Quá trình chuyển đổi số không chỉ diễn ra trong kinh tế – xã hội mà còn tác động sâu sắc đến giáo dục ở mọi cấp học.
Trong giáo dục, Việt Nam đang từng bước triển khai chuyển đổi số thông qua học trực tuyến, học liệu số, quản lý học tập và đánh giá trên nền tảng công nghệ. Điều này đòi hỏi học sinh, sinh viên không chỉ biết sử dụng thiết bị, mà còn phải có kỹ năng tìm kiếm thông tin, tự học, làm việc nhóm trực tuyến và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Thực tế cho thấy, những người học có kỹ năng số tốt thường thích nghi nhanh hơn với các mô hình học tập mới và chủ động hơn trong quá trình tiếp cận tri thức.
Ở góc độ quản lý và giảng dạy, kỹ năng số cũng là yêu cầu quan trọng đối với đội ngũ giáo viên và nhà trường. Việc thiết kế bài giảng số, sử dụng nền tảng dạy học trực tuyến và tương tác với học sinh qua môi trường số đang trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động giáo dục hiện đại. Khi giáo viên có kỹ năng số vững vàng, chất lượng dạy và học sẽ được nâng cao rõ rệt.
Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, kỹ năng số còn được xem là năng lực nền tảng của công dân Việt Nam trong tương lai. Giáo dục kỹ năng số không chỉ nhằm phục vụ học tập trước mắt, mà còn chuẩn bị cho người học khả năng thích ứng với thị trường lao động số, kinh tế số và xã hội số. Vì vậy, việc tích hợp kỹ năng số một cách bài bản trong giáo dục là bước đi quan trọng để Việt Nam phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
Kết luận
Kỹ năng số không còn là lựa chọn, mà đã trở thành năng lực nền tảng của mỗi cá nhân trong xã hội hiện đại. Từ học tập, làm việc đến giao tiếp và tham gia đời sống xã hội, khả năng sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, an toàn và có trách nhiệm quyết định trực tiếp đến chất lượng phát triển của mỗi người.
Trong bối cảnh chuyển đổi số tại Việt Nam diễn ra mạnh mẽ, việc trang bị và rèn luyện kỹ năng số cần được thực hiện sớm, bài bản và liên tục. Khi kỹ năng số được hiểu đúng và phát triển toàn diện, công nghệ sẽ trở thành công cụ hỗ trợ tích cực, giúp mỗi cá nhân học tập suốt đời, thích nghi với thay đổi và đóng góp hiệu quả vào sự phát triển bền vững của xã hội.
