Thu Phương FSCGiai đoạn sau dậy thì là lúc tốc độ lớn nhanh không còn mạnh mẽ như trước, khiến nhiều phụ huynh băn khoăn liệu con còn có thể cao thêm hay không. Thực tế, cách tăng chiều cao sau dậy thì vẫn hoàn toàn khả thi nếu trẻ được nuôi dưỡng đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh. FPT Schools giới thiệu những phương pháp khoa học, dễ áp dụng để giúp phụ huynh hỗ trợ con phát triển chiều cao hiệu quả trong giai đoạn quan trọng này.
Tìm hiểu cơ chế tăng trưởng chiều cao ở trẻ
Cơ chế tăng trưởng chiều cao ở trẻ vận hành như một bản nhạc nhiều nhịp, trong đó xương, hormone, dinh dưỡng và giấc ngủ phối hợp nhịp nhàng để tạo ra sự phát triển. Trọng tâm nằm ở sụn tăng trưởng (growth plate) – lớp mô mềm nằm ở hai đầu xương dài. Khi trẻ còn nhỏ và bước vào giai đoạn dậy thì, sụn tăng trưởng liên tục tạo ra tế bào mới, đẩy chiều dài xương phát triển thêm.
Hormone tăng trưởng (GH) từ tuyến yên giữ vai trò chỉ huy, đặc biệt được tiết nhiều nhất vào ban đêm khi trẻ ngủ sâu. Cùng lúc, hormone tuyến giáp, insulin và đặc biệt là testosterone – estrogen trong tuổi dậy thì giúp quá trình này diễn ra mạnh mẽ hơn.
Dinh dưỡng cũng là thành phần cốt lõi. Xương cần protein để xây mô, cần canxi – vitamin D – K2 để khoáng hóa chắc khỏe. Khi trẻ ăn uống thiếu chất, cơ thể buộc phải ưu tiên duy trì hoạt động sống trước, khiến tốc độ phát triển chiều cao bị chậm lại.
Vận động là nhịp bổ trợ. Những lực tác động lên xương khi chạy nhảy, đu xà hay bơi lội kích thích xương phát triển tốt hơn, giúp cơ thể đạt tối đa tiềm năng chiều cao theo di truyền. Khi bước qua cuối dậy thì, sụn tăng trưởng dần đóng lại, quá trình phát triển chậm hơn nhưng chưa chấm dứt ngay lập tức. Đây chính là lý do phụ huynh vẫn có thể can thiệp đúng cách để hỗ trợ trẻ cao thêm trong giai đoạn hậu dậy thì.
>> Xem thêm: Hướng dẫn tư thế đúng khi ngồi học cho trẻ giúp con tập trung và tránh gù lưng
Trẻ sau dậy thì còn cao thêm bao nhiêu?
Chiều cao sau dậy thì không “dừng lại ngay lập tức.” Cơ thể vẫn tiếp tục phát triển thêm một thời gian ngắn, dù tốc độ chậm hơn nhiều so với giai đoạn trước đó. Mức độ tăng thêm phụ thuộc vào thời điểm dậy thì của trẻ, di truyền và lối sống.
Ở góc nhìn khoa học, có thể hình dung như sau:
Trẻ dậy thì sớm thường đóng sụn tăng trưởng sớm hơn, nên quãng thời gian để cao thêm ngắn lại. Trẻ dậy thì muộn lại có lợi thế: sụn tăng trưởng còn mở lâu hơn và biên độ phát triển lớn hơn. Với bạn Nam, sụn thường đóng từ 17 – 19 tuổi. Với bạn Nữ, sụn đóng sớm hơn, khoảng 15 – 17 tuổi.
Ở giai đoạn sát cuối dậy thì, trẻ vẫn có thể cao thêm trung bình 1 – 3 cm nếu duy trì dinh dưỡng, vận động và giấc ngủ đúng cách. Với những trẻ dậy thì muộn hoặc có nền tảng sức khỏe tốt, mức tăng có thể đạt 4 – 6 cm.
Điều quan trọng là tốc độ này không đều: có tháng cao lên rõ rệt, có tháng đứng yên. Đây là nhịp phát triển hoàn toàn bình thường của cơ thể. Khi đã bước qua giai đoạn đóng sụn, chiều cao hầu như không thể tăng thêm, nhưng phụ huynh vẫn có thể cải thiện tư thế, thể lực và vóc dáng để giúp trẻ trông cao và tự tin hơn.
>> Xem thêm: 7 cách chữa bệnh mất tập trung ở trẻ hiệu quả ngay tại nhà
Cách tăng chiều cao sau dậy thì phụ huynh có thể áp dụng
Việc tìm kiếm cách tăng chiều cao sau dậy thì luôn là mối quan tâm lớn của nhiều phụ huynh, nhất là khi con bước vào giai đoạn cuối tuổi dậy thì – thời điểm mà tốc độ phát triển chậm lại nhưng chưa dừng hẳn. Dưới đây là những giải pháp thiết thực, an toàn và dễ áp dụng mỗi ngày để phụ huynh có thể đồng hành cùng con trong giai đoạn quan trọng này.
Chế độ dinh dưỡng khoa học
Một chế độ dinh dưỡng khoa học đóng vai trò như “nhiên liệu” giúp xương tiếp tục phát triển ngay cả khi trẻ đã qua giai đoạn dậy thì. Đây là nền tảng quan trọng nhất trong các cách tăng chiều cao sau dậy thì, vì cơ thể chỉ có thể tạo mô xương mới khi được cung cấp đầy đủ chất.
Canxi giúp xương chắc khỏe, vitamin D3 hỗ trợ hấp thu canxi, còn vitamin K2 đưa canxi vào đúng vị trí trong xương. Protein lại giữ vai trò xây dựng mô cơ và mô xương, nên trẻ cần được bổ sung đủ từ thịt, cá, trứng, sữa, đậu nành và các loại hạt.
Bên cạnh đó, chế độ ăn của trẻ sau dậy thì nên ưu tiên rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu omega-3 và hạn chế đồ ngọt, nước có ga, thức ăn chiên rán. Những nhóm thực phẩm này không chỉ cản trở hấp thu dinh dưỡng mà còn ảnh hưởng đến mật độ xương. Khi dinh dưỡng được cân bằng đúng cách, cơ thể sẽ có điều kiện tối ưu để hỗ trợ chiều cao phát triển tự nhiên và bền vững.
Các bài tập phát triển chiều cao sau dậy thì
Những bài tập đúng cách giúp cơ thể kích thích giãn cơ, tăng độ linh hoạt của cột sống và cải thiện tư thế – ba yếu tố quan trọng trong các cách tăng chiều cao sau dậy thì. Dù tốc độ phát triển xương đã chậm lại, vận động vẫn tạo ra các tác động cơ học giúp xương chắc khỏe và hỗ trợ phần tăng trưởng còn lại.
Bơi lội là lựa chọn lý tưởng vì cơ thể được kéo giãn toàn diện, giảm áp lực lên khớp và cột sống. Đu xà 10 – 15 phút mỗi ngày giúp giải phóng lực nén lên cột sống, hỗ trợ “mở” không gian giữa các đốt sống. Yoga với những động tác như Cobra, Bridge hay Child Pose giúp kéo dài cột sống, giãn cơ lưng – hông – đùi, cải thiện sự thẳng hàng của toàn bộ cơ thể. Trẻ có thể kết hợp thêm chạy bộ hoặc các bài tập nhảy tại chỗ để tăng cường sức mạnh xương.
Điều quan trọng là duy trì tập luyện đều đặn 3 – 5 buổi mỗi tuần, mỗi buổi từ 30 – 45 phút. Khi vận động trở thành thói quen, cơ thể sẽ có điều kiện tốt hơn để phát triển chiều cao và giữ dáng đứng thẳng, khỏe khoắn.
Giấc ngủ & hormone tăng trưởng
Giấc ngủ là “công tắc” kích hoạt hormone tăng trưởng – yếu tố then chốt trong các cách tăng chiều cao sau dậy thì. Tuy chiều cao phát triển chậm hơn ở giai đoạn này, cơ thể vẫn sản xuất hormone tăng trưởng (GH) đều đặn, đặc biệt vào thời điểm trẻ ngủ sâu. GH được tiết mạnh nhất trong khoảng 23h – 2h sáng, nhưng chỉ khi cơ thể thực sự thư giãn và rơi vào trạng thái ngủ sâu, xương mới có điều kiện để tái tạo và phát triển.
Trẻ tuổi trung học cần ngủ đủ 8 – 9 tiếng mỗi đêm. Việc thức khuya, dùng điện thoại trước khi ngủ hoặc ngủ không đủ giấc khiến nhịp sinh học bị rối loạn, làm giảm lượng hormone tăng trưởng và tác động trực tiếp đến chiều cao. Môi trường ngủ cũng quan trọng: phòng thoáng, nhiệt độ dễ chịu, ánh sáng dịu và hạn chế tiếng ồn giúp cơ thể nhanh vào giấc và duy trì chất lượng giấc ngủ sâu.
Khi trẻ ngủ đủ và đúng giờ, cơ thể sẽ tận dụng tối đa “thời điểm vàng” để sản xuất hormone tăng trưởng, hỗ trợ phát triển chiều cao tự nhiên và bền vững.
Điều chỉnh tư thế khi học và sử dụng thiết bị điện tử
Tư thế đúng giúp cột sống giữ được độ cong sinh lý tự nhiên, hạn chế tình trạng gù, lệch vai hay cổ rụt – những yếu tố khiến trẻ trông thấp hơn chiều cao thật. Đây cũng là một trong những cách tăng chiều cao sau dậy thì mà phụ huynh có thể hỗ trợ con ngay lập tức trong sinh hoạt hằng ngày.
Khi ngồi học, trẻ thường có thói quen cúi sát vào vở hoặc gập lưng về phía trước, lâu dài dẫn đến cong vẹo cột sống và làm cột sống bị nén lại. Để khắc phục, bàn học cần được điều chỉnh theo chiều cao của trẻ; lưng thẳng, vai thả lỏng, hai chân chạm đất và mắt cách vở 30 – 40 cm. Ánh sáng phải đủ để trẻ không phải cúi người quá sâu.
Khi sử dụng điện thoại hoặc máy tính bảng, trẻ cần được hướng dẫn đưa thiết bị lên ngang tầm mắt thay vì cúi đầu. Thói quen cúi đầu lâu khiến cổ phải chịu lực gấp nhiều lần, gây lệch trục cột sống và mất dáng. Trẻ nên nghỉ 5 phút sau mỗi 30 – 40 phút học hoặc sử dụng thiết bị để đứng dậy, xoay khớp cổ – vai – lưng nhằm giảm áp lực lên xương.
Việc điều chỉnh tư thế tuy nhỏ nhưng đem lại tác động lớn, giúp cột sống phát triển thẳng, khỏe và hỗ trợ tối đa chiều cao thật của trẻ.
Kiểm soát cân nặng
Kiểm soát cân nặng là yếu tố quan trọng nhưng thường bị phụ huynh bỏ qua khi tìm cách tăng chiều cao sau dậy thì. Xương chỉ có thể phát triển thuận lợi khi cơ thể ở trạng thái cân bằng: không quá gầy, cũng không thừa cân.
Khi trẻ thừa cân, trọng lượng cơ thể tạo áp lực lớn lên xương chân và cột sống, khiến sụn tăng trưởng phải hoạt động quá mức. Điều này không chỉ làm giảm tốc độ phát triển chiều cao mà còn dễ gây cong chân, lệch trục xương hoặc đau khớp sớm. Ngược lại, trẻ quá gầy lại thường thiếu năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển xương, đặc biệt là protein, canxi và các vitamin quan trọng.
Phụ huynh có thể giúp trẻ duy trì cân nặng lý tưởng bằng chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, protein chất lượng và hạn chế đồ chiên rán, đồ ăn nhanh, nước ngọt có ga. Kết hợp vận động đều đặn 30- 45 phút mỗi ngày vừa giúp tiêu hao năng lượng thừa, vừa hỗ trợ xương chắc khỏe.
Theo dõi sức khỏe liên quan đến tuyến giáp – hormone
Theo dõi sức khỏe nội tiết là bước quan trọng để đảm bảo trẻ không bị “chậm lớn” do những vấn đề tiềm ẩn liên quan đến hormone. Đây là yếu tố mà nhiều phụ huynh ít để ý, nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng và hiệu quả của các cách tăng chiều cao sau dậy thì.
Tuyến giáp giữ vai trò điều hòa chuyển hóa và phát triển cơ thể. Nếu tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp) hoặc quá mức (cường giáp), trẻ có thể gặp tình trạng mệt mỏi, chậm lớn, giảm tốc độ phát triển xương. Bên cạnh đó, hormone tăng trưởng (GH) từ tuyến yên cũng quyết định khả năng cao lên của trẻ. Khi cơ thể thiếu GH hoặc tiết không đều, chiều cao dễ bị đứng lại trong nhiều tháng.
Dấu hiệu phụ huynh nên lưu ý gồm: trẻ thấp hơn chuẩn tăng trưởng WHO, không tăng chiều cao trong 6 – 12 tháng, dậy thì quá sớm, hoặc có biểu hiện mệt mỏi – kém tập trung kéo dài. Trong những trường hợp này, việc thăm khám bác sĩ nội tiết nhi giúp kiểm tra chiều cao xương, mức hormone và tình trạng hoạt động của tuyến giáp để kịp thời can thiệp.
Theo dõi sức khỏe nội tiết giúp trẻ không bỏ lỡ “khoảng tăng trưởng cuối cùng” sau dậy thì, đồng thời tạo nền tảng thể chất vững chắc trong giai đoạn trưởng thành.
Những phương pháp sai lầm phụ huynh cần tránh
Trong hành trình tìm cách tăng chiều cao sau dậy thì, không ít phụ huynh vì nóng lòng đã áp dụng những phương pháp thiếu căn cứ khoa học. Việc nhận diện và tránh các thói quen sai là bước quan trọng để hỗ trợ con phát triển chiều cao an toàn, đúng hướng và bền vững.
Uống thuốc kích thích tăng trưởng không kiểm chứng
Việc sử dụng thuốc kích thích tăng trưởng không kiểm chứng là một trong những rủi ro lớn nhất khi phụ huynh cố gắng tìm cách tăng chiều cao sau dậy thì cho con. Nhiều sản phẩm được quảng cáo rầm rộ với lời hứa “cao nhanh chỉ sau vài tuần” nhưng lại chứa hormone tổng hợp hoặc các hoạt chất chưa được kiểm định an toàn. Những chất này có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến tuyến yên, tuyến giáp hoặc quá trình dậy thì, thậm chí dẫn đến các biến chứng lâu dài.
Chiều cao phát triển theo cơ chế tự nhiên, vì vậy mọi can thiệp liên quan đến hormone cần được bác sĩ nội tiết nhi đánh giá cẩn thận. Nếu phụ huynh tự ý mua và cho trẻ sử dụng, cơ thể không những không cao thêm mà còn có nguy cơ gặp tác dụng phụ nguy hiểm. Việc lựa chọn phương pháp khoa học, an toàn luôn là bước đi đúng đắn để bảo vệ sức khỏe và sự phát triển lâu dài của trẻ.
Lạm dụng sữa hoặc thực phẩm chức năng
Sữa và thực phẩm chức năng chỉ đóng vai trò bổ sung, không thể thay thế một chế độ ăn đa dạng và đầy đủ dưỡng chất. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh lại tin rằng uống càng nhiều sữa thì trẻ càng cao, dẫn đến việc cho trẻ uống 4 – 5 ly mỗi ngày hoặc dùng quá nhiều loại viên, siro hỗ trợ tăng trưởng chiều cao. Khi cơ thể nhận quá mức cần thiết, phần dư thừa không những không được hấp thu mà còn gây rối loạn tiêu hóa, tăng cân mất kiểm soát và làm mất cân bằng dinh dưỡng.
Để áp dụng cách tăng chiều cao sau dậy thì hiệu quả, phụ huynh nên ưu tiên thực phẩm tự nhiên, đảm bảo cân bằng giữa các nhóm chất. Thực phẩm chức năng chỉ nên được sử dụng khi có đánh giá dinh dưỡng phù hợp từ chuyên gia, tránh tình trạng “bổ quá hóa hại.” Khi dinh dưỡng được xây dựng đúng cách, cơ thể trẻ sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển chiều cao an toàn và bền vững.
Ép bản thân tập luyện quá sức
Ép bản thân tập luyện quá sức là một sai lầm dễ gặp khi nhiều bạn trẻ muốn “bứt tốc” chiều cao trong thời gian ngắn. Thực tế, tập luyện đúng cách giúp hỗ trợ phát triển xương và cải thiện tư thế, nhưng nếu tập quá nặng hoặc tần suất quá dày, cơ – xương – khớp sẽ bị quá tải. Điều này không chỉ làm cơ thể mệt mỏi mà còn có thể gây chấn thương sụn tăng trưởng – vùng quyết định chiều dài xương, đặc biệt nhạy cảm sau dậy thì.
Những bài tập như đu xà, bơi lội, chạy bộ nhẹ hay yoga vốn rất tốt, nhưng chúng chỉ phát huy hiệu quả khi được thực hiện vừa sức, đúng kỹ thuật và có ngày nghỉ để cơ thể phục hồi. Nếu bạn cố ép mình tập liên tục, tập nặng hoặc nhảy cường độ cao quá nhiều, chiều cao không tăng mà còn phản tác dụng.
Trong hành trình tìm cách tăng chiều cao sau dậy thì, điều quan trọng không phải là tập thật nhiều mà là tập thông minh – lắng nghe cơ thể, duy trì đều đặn và để xương có thời gian tái tạo tự nhiên.
Ngủ quá ít, học quá nhiều
Ngủ quá ít, học quá nhiều là một trong những nguyên nhân khiến nhiều bạn trẻ bị chững chiều cao dù đã cố gắng áp dụng nhiều cách khác nhau. Cơ thể chỉ tiết ra hormone tăng trưởng mạnh nhất khi bước vào giấc ngủ sâu, đặc biệt trong khung giờ từ 23h đến 2h sáng. Khi bạn thức khuya để học bài, làm bài tập hoặc sử dụng điện thoại, cơ thể mất đi “thời điểm vàng” tái tạo xương và phát triển chiều cao.
Việc học quá nhiều khiến tinh thần căng thẳng, cơ thể mệt mỏi và nhịp sinh học bị rối loạn. Thiếu ngủ kéo dài làm giảm tiết hormone tăng trưởng, khiến xương không có đủ điều kiện phát triển. Dù bạn có ăn uống đầy đủ, tập luyện siêng năng, chiều cao vẫn khó cải thiện nếu cơ thể không được nghỉ ngơi đúng cách.
Trong các cách tăng chiều cao sau dậy thì, ngủ đủ và ngủ đúng giờ là yếu tố cốt lõi. Khi cơ thể được thư giãn, hormone được tiết đều và xương được phục hồi, chiều cao sẽ có cơ hội phát triển tự nhiên và hiệu quả hơn.
Tin vào mẹo dân gian “cao nhanh”
Tin vào những mẹo dân gian “cao nhanh” là sai lầm khiến nhiều phụ huynh và bạn trẻ mất thời gian, thậm chí gây hại cho cơ thể. Các lời truyền miệng như ăn chân gà sẽ cao, uống nước hầm xương giúp xương dài ra, đeo tạ chân để kéo chân thẳng hay nhảy thật nhiều để cao nhanh… đều không có cơ sở khoa học. Những cách này không ảnh hưởng đến sụn tăng trưởng – bộ phận quyết định chiều dài xương nên không thể giúp chiều cao tăng lên.
Một số mẹo còn gây tác dụng ngược. Đeo tạ chân có thể làm tổn thương khớp gối, nhảy cường độ cao quá mức gây áp lực lớn lên cột sống và cổ chân. Thay vì chạy theo những lời truyền miệng, bạn cần tập trung vào các yếu tố đã được khoa học chứng minh như dinh dưỡng hợp lý, ngủ đúng giờ, vận động phù hợp và kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Khi hiểu đúng, bạn sẽ tránh được những phương pháp sai lầm và tập trung vào những cách tăng chiều cao sau dậy thì an toàn, tự nhiên và mang lại hiệu quả lâu dài.
Chiều cao vẫn có thể cải thiện nếu trẻ được hỗ trợ đúng cách, ngay cả khi đã bước qua giai đoạn dậy thì. Sáu phương pháp khoa học trong bài là những gợi ý thiết thực giúp phụ huynh áp dụng cách tăng chiều cao sau dậy thì một cách an toàn và hiệu quả. Khi dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ và thói quen sinh hoạt được điều chỉnh hợp lý, cơ thể sẽ tận dụng tốt phần tăng trưởng còn lại. Đồng hành cùng con bằng những thói quen đúng đắn hôm nay chính là cách để trẻ có được chiều cao tối ưu, sức khỏe bền vững và sự tự tin trong tương lai.
Vương Nhung FPT Schools
