Thu Phương FSCTư thế đúng khi ngồi học là yếu tố quan trọng giúp trẻ giữ cột sống khỏe mạnh, tập trung tốt và hạn chế nguy cơ gù lưng, mỏi cổ vai. Khi được rèn thói quen ngồi đúng ngay từ đầu, trẻ sẽ học thoải mái hơn, duy trì năng lượng lâu hơn và tránh được nhiều vấn đề về cơ xương trong tương lai. Đây là nền tảng nhỏ nhưng cần thiết để con học hiệu quả và phát triển khỏe mạnh mỗi ngày. Cùng FPT Schools tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!
Vì sao tư thế đúng khi ngồi học rất quan trọng với trẻ?
Tư thế đúng khi ngồi học quan trọng với trẻ vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, khả năng tập trung và cả sự phát triển lâu dài của cơ thể. Ở lứa tuổi tiểu học đến trung học, cột sống của trẻ vẫn còn mềm và dễ bị tác động. Chỉ cần ngồi khom lưng, cúi sát vở hoặc nghiêng người trong thời gian dài, áp lực dồn lên các đốt sống sẽ khiến trẻ dễ bị gù lưng, lệch vai hoặc cong vẹo cột sống – những vấn đề có thể theo trẻ đến tuổi trưởng thành.
Ngoài hệ xương khớp, tư thế sai còn khiến cổ và vai làm việc quá sức, gây đau mỏi, khiến trẻ khó tập trung, nhanh mệt và giảm hiệu quả học tập. Khi tư thế được điều chỉnh đúng: lưng thẳng, mắt cách vở 30 – 35cm, vai thả lỏng, hơi thở của trẻ sẽ sâu và đều hơn, tuần hoàn máu tốt hơn. Điều này giúp não bộ hoạt động hiệu quả, giúp trẻ duy trì sự tỉnh táo lâu hơn.
Tư thế ngồi cũng liên quan tới thị lực. Ngồi quá gần sách vở khiến trẻ phải điều tiết mắt liên tục, tăng nguy cơ cận thị. Ngược lại, khoảng cách đúng giúp mắt được nghỉ và hạn chế tật khúc xạ. Một thói quen nhỏ nhưng tác động lớn. khi trẻ biết ngồi đúng ngay từ đầu, trẻ sẽ hình thành kỷ luật tự nhiên, có tinh thần học tập tích cực và bảo vệ sức khỏe của chính mình trong nhiều năm sau.
>> Xem thêm: 7 cách chữa bệnh mất tập trung ở trẻ hiệu quả ngay tại nhà
Tư thế đúng khi ngồi học cho trẻ theo chuẩn khoa học
Tư thế đúng khi ngồi học không chỉ nằm ở việc giữ lưng thẳng hay mắt nhìn đúng khoảng cách, mà là sự phối hợp hài hòa giữa toàn bộ cơ thể. Khi từng bộ phận được đặt đúng vị trí, từ lưng, vai, cổ cho đến tay chân và ánh sáng xung quanh, trẻ sẽ cảm thấy thoải mái hơn, tập trung tốt hơn và hạn chế tối đa những vấn đề liên quan đến cơ xương.
Lưng – vai – cổ
Lưng – vai – cổ là “trục chính” giữ cho cơ thể trẻ ổn định khi ngồi học. Chỉ cần một bộ phận sai vị trí, toàn bộ tư thế sẽ bị ảnh hưởng. Lưng cần được giữ thẳng theo đường cong tự nhiên của cột sống, không gập về phía trước và cũng không ưỡn quá mức. Khi lưng ổn định, trẻ sẽ dễ duy trì hơi thở đều và ngồi lâu hơn mà không bị mỏi.
Vai của trẻ nên ở trạng thái thả lỏng, không nâng cao, không đổ nghiêng sang một bên. Tình trạng vai lệch thường xảy ra khi trẻ tì quá mạnh lên một bên tay hoặc ngồi lệch ghế. Vai giữ cân bằng giúp giảm căng cơ vùng vai – gáy và ngăn hình thành thói quen xấu về sau.
Cổ là khu vực chịu áp lực lớn nhất khi trẻ cúi đầu học. Cổ nên được giữ ở vị trí trung lập, đầu hướng nhẹ về trước, bảo đảm mắt nhìn xuống sách theo góc khoảng 15 độ thay vì gập sâu. Tư thế đúng giúp giảm tải lên đốt sống cổ, hạn chế đau mỏi và hỗ trợ trẻ duy trì sự tập trung lâu hơn.
Tay – chân – bàn chân
Tay, chân và bàn chân giữ vai trò quan trọng trong việc giúp cơ thể trẻ ổn định khi ngồi học. Hai tay nên đặt nhẹ nhàng trên mặt bàn, khuỷu tay ngang hoặc thấp hơn mặt bàn một chút để tránh dồn lực lên vai. Khi tay ở đúng vị trí, trẻ sẽ không bị căng cơ vai – cổ và cũng hạn chế tình trạng tỳ người hoặc ngồi lệch sang một bên.
Chân của trẻ cần đặt vuông góc với mặt ghế, đầu gối tạo thành góc 90 độ để giữ sự cân bằng tự nhiên. Việc co chân lên ghế hay duỗi thẳng quá mức đều khiến cơ thể mất trục và dễ dẫn đến cong lưng hoặc nghiêng vai trong lúc học.
Bàn chân nên đặt chạm đất hoặc trên bệ đỡ nếu chiều cao của trẻ chưa phù hợp với bàn ghế. Khi bàn chân có điểm tựa vững, cơ thể trẻ sẽ ngồi ổn định hơn, giảm việc xoay người hoặc đổi tư thế liên tục. Đây là nền tảng giúp trẻ duy trì tư thế đúng khi ngồi học.
Khoảng cách và ánh sáng khi ngồi học
Khoảng cách và ánh sáng là hai yếu tố quyết định khả năng nhìn rõ, giữ lưng thẳng và hạn chế mỏi mắt của trẻ khi học. Khoảng cách lý tưởng giữa mắt và sách là khoảng 30 – 35 cm, đủ để trẻ đọc rõ mà không phải cúi sát hoặc ngửa đầu. Khi duy trì khoảng cách này, trẻ sẽ dễ giữ thẳng cổ và lưng, tránh áp lực lên cột sống cổ vốn rất nhạy cảm ở lứa tuổi đang phát triển.
Ánh sáng khi ngồi học cũng cần ổn định và phù hợp. Trẻ nên học ở nơi có ánh sáng tự nhiên hoặc dùng đèn bàn có ánh sáng dịu, không chói, không tạo bóng mạnh trên trang vở. Khi mắt được hỗ trợ bởi ánh sáng tốt, trẻ ít phải nheo mắt, hạn chế mỏi và giảm nguy cơ cận thị, đồng thời giữ tư thế đúng khi ngồi học một cách tự nhiên.
>> Xem thêm: Cách Dạy Trẻ Tự Bảo Vệ Mình Đơn Giản Mà Cha Mẹ Nên Biết
Dấu hiệu trẻ đang ngồi sai tư thế mà phụ huynh cần nhận biết
Trẻ ngồi sai tư thế thường bộc lộ qua nhiều dấu hiệu nhỏ nhưng rất dễ nhận thấy nếu phụ huynh để ý kỹ. Một trong những biểu hiện phổ biến nhất là trẻ hay khom lưng, cúi sát vở hoặc chống cằm khi học. Đây là thói quen hình thành khi trẻ mệt, bàn ghế không phù hợp hoặc mắt phải làm việc quá sức. Khi ngồi như vậy, phần lưng và cổ chịu áp lực lớn, dễ dẫn đến đau mỏi và hình thành dáng gù theo thời gian.
Một dấu hiệu khác là trẻ thường xuyên nghiêng người hoặc tì hẳn một bên vai lên bàn. Tư thế này khiến cơ thể lệch trục, vai không đều và có thể dẫn đến lệch cột sống nếu kéo dài. Phụ huynh cũng cần chú ý khi thấy trẻ xoay người liên tục, ngồi không yên hoặc đổi tư thế nhiều lần trong một buổi học, đó là phản ứng tự nhiên khi trẻ cảm thấy khó chịu, mỏi cơ hoặc không có điểm tựa vững.
Bên cạnh đó, trẻ than đau cổ, mỏi vai gáy hoặc đau thắt lưng sau giờ học cũng là dấu hiệu điển hình của việc ngồi sai. Một số trẻ còn có thói quen kéo vở sát mặt, nheo mắt hoặc cúi đầu sâu, vừa ảnh hưởng đến cột sống vừa tăng nguy cơ cận thị. Khi những biểu hiện này xuất hiện thường xuyên, phụ huynh nên điều chỉnh ngay để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp và thị lực của con.
Nguyên nhân khiến trẻ dễ ngồi sai tư thế
Trẻ không tự nhiên ngồi sai tư thế, những thói quen xấu này thường xuất phát từ môi trường học tập và cách sử dụng cơ thể hằng ngày. Khi hiểu rõ nguyên nhân, phụ huynh sẽ dễ dàng điều chỉnh để giúp con ngồi đúng và hạn chế các vấn đề về cột sống, thị lực hay khả năng tập trung. Dưới đây là những yếu tố phổ biến nhất khiến trẻ dễ rơi vào tư thế sai khi học.
Bàn ghế không phù hợp chiều cao
Bàn ghế không phù hợp chiều cao là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ buộc phải “chữa cháy” bằng những tư thế sai. Khi bàn quá cao, trẻ phải nhướng vai, nâng khuỷu tay và rướn người về phía trước để viết, lâu dần tạo áp lực lên vai – gáy. Nếu bàn quá thấp, trẻ lại phải cúi sát mặt xuống vở, khiến cổ gập sâu và lưng bị cong liên tục.
Với ghế quá cao hoặc quá thấp, chân trẻ không thể đặt chắc xuống đất, cơ thể mất điểm tựa và dễ nghiêng người, co chân hoặc xoay hông để tìm sự thoải mái. Những sai lệch nhỏ lặp lại hằng ngày sẽ nhanh chóng hình thành tư thế xấu và ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của cột sống.
Không có hướng dẫn từ đầu
Không có sự hướng dẫn từ đầu khiến trẻ dễ hình thành những tư thế ngồi học sai mà không hề nhận ra. Trẻ nhỏ thường chọn tư thế “thoải mái nhất” trong khoảnh khắc, chẳng hạn như cúi sát xuống vở, chống cằm, nằm bò lên bàn hoặc nghiêng người sang một bên. Những tư thế này tạo cảm giác dễ chịu tạm thời, nhưng lại gây áp lực lớn lên cổ – vai – lưng nếu duy trì lâu.
Khi trẻ không được cha mẹ hoặc giáo viên nhắc nhở, các tư thế xấu nhanh chóng trở thành thói quen khó sửa. Việc thiếu nền tảng ban đầu cũng khiến trẻ không biết tự điều chỉnh dù có cảm thấy mỏi hay khó chịu, dẫn đến nguy cơ sai lệch cột sống trong quá trình phát triển.
Sử dụng thiết bị điện tử quá lâu
Sử dụng thiết bị điện tử quá lâu khiến trẻ gần như luôn ở trong tư thế cúi đầu, gập cổ hoặc nằm nghiêng để xem màn hình. Khi mắt phải nhìn xuống liên tục, trọng lượng của đầu dồn mạnh lên các đốt sống cổ, khiến cổ – vai – gáy nhanh chóng bị căng cứng và đau mỏi.
Thói quen cầm điện thoại thấp hoặc ôm ipad sát người cũng làm trẻ đổ vai về phía trước, tạo thành dáng lưng gù theo thời gian. Với laptop đặt không đúng tầm nhìn, trẻ thường rướn người hoặc ngồi lệch để nhìn rõ hơn.
Những tư thế xấu khi sử dụng thiết bị điện tử không chỉ ảnh hưởng tại thời điểm đó mà còn dễ “ăn sâu” vào thói quen, khiến trẻ mang dáng ngồi sai vào cả lúc học bài trên bàn.
Thời gian học kéo dài, không nghỉ giải lao
Thời gian học kéo dài mà không có những khoảng nghỉ ngắn khiến cơ thể trẻ nhanh chóng rơi vào trạng thái mệt mỏi. Khi các nhóm cơ ở lưng, cổ và vai phải giữ nguyên một tư thế quá lâu, chúng bắt đầu căng cứng và mất khả năng duy trì sự ổn định. Lúc này, trẻ thường vô thức chuyển sang các tư thế bù trừ như khom lưng, tì ngực lên bàn, chống cằm hoặc nghiêng người để giảm cảm giác mỏi.
Những thay đổi nhỏ nhưng kéo dài này dễ dẫn đến đau nhức, giảm tập trung và hình thành thói quen ngồi sai. Việc thiếu các khoảng nghỉ 3 – 5 phút giữa mỗi 30 – 40 phút học cũng khiến tuần hoàn máu chậm lại, mắt mệt nhanh hơn và trẻ khó giữ tư thế đúng khi ngồi học một cách tự nhiên.
Cách giúp trẻ duy trì tư thế đúng khi ngồi học
Duy trì tư thế đúng khi ngồi học không chỉ phụ thuộc vào ý thức của trẻ mà còn cần sự hỗ trợ từ môi trường học tập và thói quen hằng ngày. Khi được hướng dẫn đúng và có điều kiện học phù hợp, trẻ sẽ dễ dàng giữ lưng thẳng, mắt thoải mái và cơ thể ổn định trong suốt buổi học. Dưới đây là những cách đơn giản nhưng hiệu quả mà phụ huynh có thể áp dụng để giúp con hình thành tư thế ngồi chuẩn một cách bền vững.
Điều chỉnh bàn ghế theo chuẩn chiều cao
Khi trẻ ngồi xuống ghế, đầu gối cần tạo góc vuông 90 độ. Điều này giúp phần đùi và bắp chân thẳng hàng, cơ thể có điểm tựa chắc chắn và tránh việc trẻ co chân lên ghế hoặc duỗi quá mức. Bàn chân phải chạm đất; nếu trẻ còn nhỏ và chân chưa tới sàn, phụ huynh có thể đặt thêm bệ đỡ để hỗ trợ.
Tiếp theo, mặt bàn nên cao ngang hoặc thấp hơn khuỷu tay của trẻ một chút khi trẻ ngồi thẳng lưng. Đây là mức chiều cao lý tưởng giúp trẻ viết thoải mái mà không phải nâng vai hay gù lưng. Khi khuỷu tay và mặt bàn tương thích, trẻ dễ giữ vai thả lỏng, hạn chế mỏi cổ – vai – gáy.
Lưng ghế cũng cần đủ cao và có độ nghiêng nhẹ để hỗ trợ phần lưng dưới, giúp trẻ ngồi thẳng mà không phải rướn người lên trước. Ghế không nên quá mềm vì dễ khiến trẻ chìm xuống và cong lưng theo thời gian. Khi bàn ghế được điều chỉnh theo đúng tỉ lệ cơ thể, trẻ sẽ giữ được trục cơ thể cân bằng, mắt cách vở tự nhiên và tư thế đúng được duy trì một cách thoải mái.
Hướng dẫn trẻ quy tắc 3 điểm
Hướng dẫn trẻ quy tắc 3 điểm là cách đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để con tự điều chỉnh tư thế mà không cần quá nhiều lời nhắc. Ba điểm này gồm: lưng thẳng – mắt xa – chân vững, mỗi điểm đóng vai trò giữ cơ thể ổn định và giúp trẻ duy trì tư thế đúng khi ngồi học trong suốt buổi học.
Lưng thẳng nghĩa là lưng giữ đúng đường cong tự nhiên, không gù về trước và không ưỡn ra sau. Trẻ cần ngồi sâu vào ghế, lưng chạm nhẹ phần tựa để cột sống được hỗ trợ. Khi lưng thẳng, hơi thở thoải mái hơn, trẻ cũng dễ tập trung hơn vào bài học.
Mắt xa thể hiện khoảng cách lý tưởng giữa mắt và sách, dao động 30 – 35 cm. Khoảng cách này giúp trẻ không phải cúi gập cổ hoặc đưa sát mặt vào vở để nhìn rõ. Phụ huynh có thể dùng quy tắc “một gang tay” để trẻ dễ nhớ: đưa một gang tay lên giữa mặt và trang vở, đó là khoảng cách chuẩn.
Chân vững nghĩa là cả hai bàn chân của trẻ phải có điểm tựa chắc chắn, hoặc trên sàn nhà hoặc trên bệ đỡ. Khi bàn chân vững, cơ thể trẻ sẽ không bị nghiêng lệch, tránh việc co chân, xoay người hay ngả người về phía trước.
Tạo thời gian nghỉ sau mỗi 30 – 40 phút
Tạo thời gian nghỉ sau mỗi 30 – 40 phút giúp cơ thể trẻ được “xả áp” sau một khoảng thời gian dài duy trì cùng một tư thế. Khi học quá lâu, các nhóm cơ ở cổ, vai, lưng và mắt bắt đầu căng cứng, khiến trẻ khó giữ lưng thẳng và dễ chuyển sang tư thế gù, nghiêng người hoặc chống cằm để tìm cảm giác dễ chịu tạm thời.
Một khoảng nghỉ ngắn 3 – 5 phút là đủ để trẻ đứng dậy, duỗi người, xoay cổ, xoay vai hoặc bước vài vòng quanh phòng. Những hoạt động nhẹ nhàng này thúc đẩy tuần hoàn máu, giúp cơ bắp thư giãn và tái tạo năng lượng. Nếu học ở nhà, phụ huynh có thể nhắc trẻ thay đổi tư thế, uống nước hoặc nhìn ra xa để mắt được nghỉ.
Nhịp nghỉ đều đặn không chỉ giúp trẻ duy trì tư thế đúng khi ngồi học lâu hơn mà còn nâng cao khả năng tập trung. Khi cơ thể thoải mái, trẻ trở lại bài học với tinh thần tốt hơn và hạn chế việc ngồi lệch, khom lưng do mệt mỏi. Đây là thói quen nhỏ nhưng có tác động lớn đến cả sức khỏe và hiệu quả học tập của trẻ.
Bài tập giãn cơ – tăng cường sức mạnh cột sống
Bài tập giãn cơ là cách giúp trẻ “giải phóng” sự căng cứng ở cổ, vai và lưng – những vùng dễ chịu áp lực nhất khi ngồi học. Khi được giãn cơ thường xuyên, cơ thể trẻ sẽ linh hoạt hơn, cột sống khỏe hơn và duy trì tư thế đúng một cách tự nhiên mà không bị mỏi. Những bài tập này không cần dụng cụ, có thể thực hiện ngay tại góc học tập chỉ trong 3 – 5 phút.
Trẻ có thể bắt đầu bằng động tác xoay vai nhẹ nhàng theo vòng tròn để làm mềm các nhóm cơ vùng vai – gáy. Tiếp theo là nghiêng đầu sang trái, sang phải và cúi đầu – ngửa đầu, mỗi tư thế giữ vài giây giúp giảm căng ở cổ. Bài tập vươn người, đưa hai tay lên cao và kéo dài cột sống cũng rất hữu ích trong việc “duỗi” phần lưng bị nén lại do ngồi lâu. Một số động tác như chạm tay xuống mũi chân, uốn lưng nhẹ hoặc tư thế mèo – bò của yoga cũng phù hợp với trẻ ở mọi lứa tuổi.
Khi các nhóm cơ được giãn đều đặn và khỏe hơn, trẻ không còn cảm giác mỏi nhanh, từ đó giữ tư thế thẳng lưng được lâu hơn. Đây là cách giúp cột sống phát triển khỏe mạnh, giảm nguy cơ gù lưng và hỗ trợ khả năng tập trung trong mỗi buổi học.
Giảm phụ thuộc vào thiết bị điện tử
Giảm phụ thuộc vào thiết bị điện tử là yếu tố quan trọng để giúp trẻ duy trì tư thế ngồi đúng, vì phần lớn các thói quen cúi gập cổ, gù lưng hay nghiêng vai đều xuất phát từ việc dùng điện thoại, máy tính bảng hoặc laptop quá lâu. Khi màn hình đặt quá thấp hoặc trẻ cầm thiết bị sát mặt, đầu sẽ cúi xuống nhiều hơn, khiến cột sống cổ và vai phải chịu áp lực lớn. Thói quen này lặp lại hằng ngày dễ “in” vào dáng ngồi và theo trẻ cả khi học bài.
Để hạn chế điều này, phụ huynh có thể hướng dẫn trẻ sử dụng thiết bị ở vị trí ngang tầm mắt, dùng giá đỡ cho máy tính bảng, kê laptop cao hơn hoặc đặt màn hình xa một khoảng vừa đủ. Thời gian sử dụng cũng nên chia thành những phiên ngắn từ 20 – 30 phút thay vì xem liên tục. Sau mỗi phiên, trẻ nên đứng dậy, duỗi người và để mắt nghỉ ngơi bằng cách nhìn ra xa.
Việc giảm bớt thời gian dùng thiết bị điện tử không chỉ giúp trẻ giữ tư thế đúng khi học mà còn giảm mỏi mắt, tránh cận thị và tạo điều kiện để trẻ duy trì sự tập trung tốt hơn vào các hoạt động học tập quan trọng.
Tư thế đúng khi ngồi học là thói quen nhỏ nhưng mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe và khả năng tập trung của trẻ. Khi được hướng dẫn đúng và có môi trường học phù hợp, trẻ sẽ ngồi thẳng tự nhiên, hạn chế gù lưng, giảm mỏi cổ – vai và giữ mắt ở khoảng cách an toàn. Đồng hành cùng con trong việc xây dựng thói quen này không chỉ giúp con học hiệu quả hơn mà còn bảo vệ cột sống và thị lực trong suốt những năm phát triển.
Vương Nhung FPT Schools
